Wat is het toch genieten: een wereld in de ban van koffie. Niet alleen heeft koffie medicinale werkingen, maar is het ook een donkere cocktail aan sensaties, ervaringen en sociale hoogstandjes. Bovendien ontleent elke slok z’n rijkdom aan de aroma, smaak, zuurgraad, viscositeit (dikte) en nasmaak die tijdens het koffiezetten worden gewonnen.
Als we ervaringsdeskundigen mogen geloven geeft koffie je bovendien de nodige energie met minimale inname van calorieën (1-2 kcal per 100 ml). Niet voor niets dat men het inmiddels meer drinkt dan water en miljoenen mensen hun dag niet meer zonder hun ochtendkoffie beginnen kunnen.
Maar liefst 1,4 miljard geschonken kopjes koffie per dag houden een miljarden industrie met ‘s werelds een na grootste handelsgoed en een alsmaar groeiende markt draaiende. Genoeg reden dus om de waarheid over koffie boven water te krijgen, zodat we begrijpen hoe dit zich heeft kunnen ontvouwen.
Koffie, een zwarte troost
Liefhebbers brouwen het thuis, schenken het op het werk of staan in de rij voor een “on the go’tje”. Mede hierdoor is het koffietje in de volksmond gedoopt tot de zwarte troost. Het opmerkelijke is dan ook dat we er vooral troost in vinden tegen de werking van koffie zelf.
Om deze paradox te snappen mag jij jezelf afvragen wat er van jou overblijft als je koffie uit je systeem haalt. Koffie wordt geroemd om z’n stimulerende en zelfs relaxerende werking. Dat kan wel waar zijn, maar hoe is je vertering, slaap, energie, mood, motivatie en algehele gezondheid werkelijk zonder cafeïne?
Even praktisch gevraagd: wie en waar ben jij zonder je koffie? Mocht je zelf geen fervent koffiedrinker zijn, stel je dan toch eens voor.
Koffieloos
Gezien de werking van de stimulant duurt het niet heel lang eer dat jij een cafeïneloze staat bereikt. Een gemoedstoestand waarin het jou de motivatie, wilskracht of energie ontbeert om te doen wat je wilt doen.
Je lichaam voelt zich uitgeblust, omdat het al die tijd gegijzeld werd door cafeïne. Eenmaal in vrijheid hersteld worden de sirenes en noodbellen in je hersenen hoorbaar. Je hele hebben en houwen schreeuwt om slachtofferhulp.
In het traject dat jij vervolgens met je innerlijke psycholoog aangaat, wordt je ontmanteld en overmand door de overload aan slaaphormonen die eindelijk door je lichaam schiet. De drang naar meer koffie overschaduwt de interne monoloog die jij met jezelf te voeren hebt.
Klinkt als een duisternis scenario? Voor velen is dit toch echt de realiteit. In plaats van weer naar de zwarte troost te grijpen, duiken we voor de verandering gewoon iets dieper in het kopje.
Waarheid over koffie
De complexiteit van het menselijk lichaam is toch wel een soort rocket science. We zijn tenslotte ook maar een organisme van vlees en bloed, aangestuurd door elektrische signalen.
De wijze waarop we zijn, hoe we doen en wat we denken staat in direct verband met ons zenuwstelsel, onze hormoonhuishouding en ons immuunsysteem. Zeker omdat alles in ons lichaam zo nauw met elkaar verbonden is. Stimulatie van het ene gebied kan dan ook verstrekkende effecten hebben voor het andere. Vooral als de stimulatie intens en / of langdurig is.
Het is dus tijd om de invloed van koffie op deze drie systemen te ontleden. Ontdek hier alle ins and outs om je relatie met koffie te heroverwegen. Schrik niet, dit is wat je niet wilt, maar moet weten over koffie. Om er lekker in te komen beginnen we wel gewoon bij het begin, van koffie.
Waar komt koffie vandaan?
Koffie ontleent z’n bestaansrecht aan cafeïne. Cafeïne komt voor in een insecticide dat door zo’n 60 planten wordt gemaakt om zich op natuurlijke wijze te beschermen tegen alles dat wij als ongedierte kennen. Het zit in theebladeren, cacaobonen, kolanoten (gebruikt om frisdrank mee te maken) en dus ‘koffiebonen’.
Koffiebonen zijn echter geen bonen, maar de zaden, ofwel pitten van vruchten. Zaden vormen de basis van de levenscyclus in de meeste planten. Vandaar dat een plant alles uit de gifkast trekt om deze zo goed mogelijk te beschermen.
Waar een zaad een meer algemeen begrip is, vormt een boon een subtype van een zaad die behoort tot de peulvruchten. Echter hebben de Engelsen het zo bedacht dat de zaden van planten die niet tot dezelfde peulvruchtenfamilie behoren alsnog geclassificeerd worden als bonen.
Zo dus ook de koffieboon. De logica hierachter schuilt in de eenvoud van het woord. Koffiebonen zijn in de volksmond geaccepteerd, omdat ze qua uiterlijk en kenmerken veel weg hebben van echte bonenzaden en peulen.
Van bloem tot boon
De koffieboon begint z’n leven als een geurige witte bloem die er na enkele dagen afvalt en plaats maakt voor een zaadje in een beschermend groen omhulsel, genaamd de ‘koffiekers’. Met de tijd rijpt de groene koffiekers en krijgt deze glans door roodtinten. Eenmaal helderrood, wordt deze geplukt, waarna het koffiezaad van schil en vruchtvlees wordt gescheiden.

In dit proces wordt het gewassen, gedroogd (tot ongeveer 12% vochtgehalte) en gesorteerd. Om koffie te verwerken en fermentatie te controleren hanteert men verschillende reinigingsmethoden. De drie belangrijkste reinigingsmethoden zijn nat, droog en semi-gewassen (een combinatie van nat en droog). Iedere methode heeft z’n eigen unieke impact op de aciditeit en smaak van het eindproduct.
Zodra de bonen volledig zijn gedroogd wordt de beschermende huid, het perkament, verwijderd. Wat overblijft is een laatste flinterdun beschermlaagje, de silverskin. Dit laagje silverskin verdwijnt tijdens het roosteren van de koffie.
Tijdens het branden worden de zaden door 1.500 chemische reacties volledig getransformeerd. Van hun gedroogde, groene verschijning tot hun levende, vers geroosterde staat waarin ze door ons lichaam kunnen worden geassimileerd (in voedingsstoffen omgezet).
Inmiddels heeft het geslacht Coffea drie soorten die bonen leveren voor het maken van koffie: Coffea arabica (Arabische koffie), Coffea canephora (Congo koffie of robusta koffie) en Coffea liberica (Libische koffie).
Kaldi, de legendarische geitenhouder
Je snapt dus wel dat koffie niet 1, 2, 3 uit de hemel is komen gieten. Sterker nog, de eerste zoogdieren die koffie proefden waren Ethiopische geiten. Hoewel niet met zekerheid te zeggen is wanneer en hoe koffie voor het eerst werd ontdekt, gaat de eer in een van de oudste verhalen naar Kaldi, een legendarische geitenhouder.
De beste man merkte rond het jaar 850 dat zijn geiten energieker werden na het eten van de koffiekersen. Hij rapporteerde z’n bevindingen aan zijn plaatselijke Moslimse abt in Sufi (Zawiyah), die de bonen op heet vuur in water kookte. Het bittere brouwsel werd direct uitgespuugd en het restant van de koffiestruik werd in het vuur gegooid, waarna een bedwelmende aroma de abdij in zijn greep nam. Het was in deze geur waar de moslims hun heil vonden.
De tweede poging met de bonen werd dan ook een geroosterd succes. Met de geboorte van drinkbare koffie werden de avonduurtjes wat actiever, wat de dienst ten goede kwam. Vervolgens maakte de ontdekking al snel naam onder monniken in de Arabische wereld als ‘gawha’.
Volgens de Ottomaanse geschiedschrijving dateert het allereerste koffiehuis, genaamd Kiva Han (qahveh khaneh), uit 1475. Deze coffeeshop bevond zich in de Turkse stad Constantinopel (nu Istanbul).
Koffie in Europa
In de late middeleeuwen (16e eeuw) heeft koffie via Turkije zijn weg naar Europa gevonden. Niet dankzij de kracht van Islamitische handelsnetwerken, maar slavernij.
In 1565, het jaar van de Grote Belegering van Malta, werd koffie voor het eerst geïntroduceerd op het eiland toen Turkse moslimslaven door de Ridders van Sint-Jan gevangen werden genomen. In gevangenschap ontleenden zij extra bestaansrecht en bijverdiensten aan het bereiden van hun traditionele drank.
Hoewel koffie op Malta uitgroeide tot een populaire drank in de Maltese hogere kringen – gepaard met de opening van vele koffiehuizen – kon het niet overal op dezelfde sympathie rekenen.
Vertegenwoordigers van de katholieke kerk reageerden met achterdocht en angst op de komst van de nieuwe drank in het Venetië van 1615. De plaatselijke geestelijkheid bestempelde het tot “bittere uitvinding van Satan”. Echter hield dit niet lang stand. Nadat Paus Clemens VIII (1592 – 1605) de ‘duivelsdrank’ zelf had geproefd, gaf hij zijn zegen voor koffiegebruik door christenen.
Dit lanceerde het succes en verdere verspreiding van het zwarte goud. De Republiek Venetië bloeide uit door handel met de volkeren van Noord-Afrika, Egypte en het Oosten. De toonaangevende Europese haven haalde onder meer koffie, thee en chocolade binnen. Venetiaanse handelslieden verdienden goud geld door de aromatische drank tegen een hoge prijs aan de man te brengen bij de rijken in Venetië.
Op deze manier openden voor koffie de poorten naar het vasteland van Europa om de Verlichting te ontketenen.
Brandstof voor de Verlichting
In zijn boek ‘The History of the World in Six Glasses’ neemt Tom Standage ons mee door de wereldgeschiedenis. Hij gaf tijdperken geen waarde aan de hand van de belangrijkste grondstofbronnen (brons, ijzer, stoom, etc.), maar aan de drinkglazen des tijds.
Zo koppelde hij de ontwikkeling van grote maatschappelijke stromingen aan hetgeen wat mensen in bepalende ontwikkelingsfases dronken. Zo verwoordde hij eeuwenlange geschiedschrijving naar een chronologische mini proeverij, beginnend bij bier, gevolgd door wijn, gedistilleerde dranken, koffie en thee, eindigend bij cola.
Volgens Standage vormde koffie de stimulans die Europa de Verlichting bracht in de jaren 1600. Een wetenschappelijke revolutie die de boeken in is gegaan als een periode waarin empirisme, vrijheid van meningsuiting en vrijemarktseconomie de nieuwe maatschappelijke standaard vormden.
Deze revolutionaire tijd kenmerkt zich aan tolerantie, vrijheid en gelijkheid, doordat men ging geloven in de maakbaarheid van de samenleving. Zodoende moesten afkomst, traditie en (bij)geloof plaatsmaken voor kennis en het gebruik van het gezond verstand, ook wel de rede.
Koffie als stimulans
Het verhaal gaat dat middeleeuwse mensen voor de Verlichting – wegens onveilig drinkwater – voornamelijk teerden op bier en wijn. Doordat men met alcohol opstond en naar bed ging, was de gehele bevolking in feite het hele jaar dronken. Je begrijpt zelf ook wel dat een dergelijke gemoedstoestand niet het eeuwige leven had in een samenleving die vooruit wilde.
De menselijke drang naar intelligentie en ratio vond z’n nitro in de koffie explosie. Consumenten van koffie ervaarden een hogere mate van concentratie en energie. Zo maakte de cultuur, draaiende op een bedwelmend middel, plaats voor een stimulerend middel.
Alternatief voor alcohol
Met de groeiende populariteit van koffie werd in feite de moslimse levensstijl deels omarmt. Wegens hun religie nuttigden moslims koffie al die tijd al als ideaal alternatief van alcohol.
De transitie kreeg vorm en gestalte in het ontstaan van de eerste Europese koffiehuizen – na Malta voor het eerst geopend in 1645 in Venetië. Deze koffiehuizen vormden voor de intellectuelen de ontmoetingsplaatsen waar onder het genot van een kopje koffie kon worden gediscussieerd over politiek, filosofie en kunst. Groot gedachtegoed, zoals bijvoorbeeld de natuurwetten van Newton, vloeiden hieruit voort.
Niet voor niets dat koffie onder meesterbreinen en creatieve denkers vandaag de dag nog altijd een grote status geniet. Om je een kleine impressie te te geven: Voltaire (1694 – 1778), Frans schrijver, filosoof en vrijdenker, zou in zijn gloriedagen maar liefst 40-50 kopjes van een chocolade koffie-mengsel per dag hebben gedronken.
De stoffen in koffie
De monniken en Voltaire zijn slechts enkele voorbeelden van de mens en diens wens om het bewustzijn te triggeren, veranderen of vergroten. Bewust of onbewust gebruiken we sinds jaar en dag al planten zoals Papaver somniferum (opium), Psychotria Viridis (DMT) en Cannabis sativa (hennep) om een geestverrijkende staat te bereiken.
Ook de zaden van de koffieplant zijn vandaag de dag onmisbaar in dit rijtje. Nogmaals, de bonen die men elke dag opnieuw in verleiding brengt zijn eigenlijk zaden of pitten. Deze zaden bevatten veel bio-actieve stoffen en drink je na een grondig bewerkingsproces als een psychoactieve stimulans.
Voor consumptie wordt koffie eerst ontveld, gemalen, gedroogd, geroosterd en nogmaals gemalen. Uiteindelijk bestaat de bereide drank uit meer dan 800 componenten.
De meest psychoactieve drug ter wereld
Aangezien cafeïne in de meeste landen legaal en dus niet gereguleerd is, is het de meest psychoactieve drug ter wereld. Een farmacologische hulpbron die onze geest en ons lichaam kortstondig tot extase brengt. Niet voor niets dat dit molecuul inmiddels 90% van de wereld ‘hooked’ heeft.
Veel van de voedingsstoffen in koffiezaden komen terecht in de afgewerkte gezette koffie.
Een grote kop met 240 ml koffie bevat een noemenswaardig percentage aan vitaminen en mineralen die je helpen aan de benodigde algemene dagelijkse hoeveelheid. Zoals vitamine B1 en niacine / vitamine B3 (3% van ADH), riboflavine / B2 (11% van ADH), pantotheenzuur / vitamine B5 (6% van ADH), kalium en mangaan (3%), magnesium (2% van ADH), foliumzuur en fosfor (1% van de ADH).
Daarnaast draagt het ook bij aan de voorziening van spoorelementen (mineralen) met chroom en koper, en antioxidanten als chlorogeenzuur. Laatstgenoemde is een antioxidant die actief is in de darmen en bijdraagt aan bescherming tegen darmkanker.
Onderzoek naar koffie
In het debat over koffie vindt men een eeuwig pendelum. Voor elke studie waarin wordt vastgesteld dat koffie goed voor je is, is er wel een andere studie die zegt dat koffie slecht voor je is.
Het heeft veel weg van een woordenwisseling tussen de wetenschapper en de ervaringsdeskundige. Mensen worden aangeleerd dat koffie goed is middels vermeende gezondheidsvoordelen van koffie. Zo wordt koffie in verband gebracht met een waarschijnlijk verminderd risico op:
- Borstkanker
- Colorectaalkanker
- Colonkanker
- Endometriumkanker
- Prostaatkanker
- Hart en vaatziekten
- Mortaliteit
- Ziekte van Parkinson
- Alzheimer
- Galstenen
- Depressie
- Diabetes type 2
Open debat
John Ioannidis, hoogleraar geneeskunde aan de Stanford University – gespecialiseerd in de studie van wetenschappelijke studies – denk hier het zijne van.
Hij stelt dat dieet een van de moeilijkste gebieden van biomedisch onderzoek vormt. Niet alleen om de belangenverstrengelingen in de voedselindustrieën, maar ook omdat het niet kwantificeerbaar is wat mensen nu echt consumeren.
“Op dit gebied gaan onderzoekers vaak wild op zoek naar correlaties binnen enorme databases, zonder ook maar een starthypothese. Zelfs als de methodologie goed is, waarbij de gouden standaard een onderzoek is waarbij deelnemers willekeurig worden gekozen, kan de uitvoering te kort schieten.”
Toch schijnt Andrew Salisbury, eigenaar van Purity Coffee, een ander licht op het onderzoek dat is gedaan naar de gezondheidsvoordelen van koffie. De onderzoeken die hij aanhaalt zijn overtuigend, omdat ze grote populaties bestrijken en indrukwekkende resultaten tonen.
Echter is ook zijn nuance dat bijna elk onderzoek naar koffieconsumptie observationeel is. Dit betekent dat er sterke associaties worden gelegd, maar dat er geen definitief oorzakelijk verband hard kan worden gemaakt.
We moeten ons dus blijven focussen op het feit dat onze gezondheid wordt beïnvloed door de keuzes die we maken op het gebied van eten, drinken en levensstijl. Wat we elke dag in ons lichaam stoppen, kan van invloed zijn op onze gezondheid, geluk en levensduur. Laten we daarom eens kijken wat we nog meer naar binnen gieten.
Schadelijke stoffen in koffie
Het is op z’n zachtst gezegd opmerkelijk dat zo’n ‘breedgedronken’ substantie kan rekenen op zoveel positieve berichtgeving. Door de gretige focus op het positieve vergroot de kans dat we voorbij zien aan het negatieve. Hierin schuilt het risico dat koffiedrinkers vaak te laat zijn om schade te voorkomen.
Om de balans op te maken nemen we de drie meest schadelijke stoffen in koffie ook even met je door.
1. Acrylamide
Bij het het roosteren van koffiebonen kan er een kleine hoeveelheid van de stof acrylamide ontstaan. Acrylamide is een zeer schadelijke neurologische disruptor en carcinogeen (kankerverwekkende stof). Ditzelfde gebeurd ook wanneer zetmeelrijke producten zoals aardappelen, granen en peulvruchten worden verhit boven 120°C.
Dierenonderzoek wijst uit dat acrylamide kankerverwekkend kan zijn, waardoor dit dus mogelijk ook geldt voor ons. Echter is dit door de kleine hoeveelheid te verwaarlozen. Je moet je meer zorgen maken over de vele malen grotere hoeveelheden in te bruin gebakken aardappelen en friet.
Net als bij gebakken vlees bevat koffie polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Dit zijn giftige stoffen die (darm)kanker veroorzaakt. Simpel uitgelegd zijn dit kankerverwekkende stoffen die vrijkomen als er iets verbrand. Je vindt ze ook terug in de rook van de barbecue.
2. Cafestol en kahweol
Wanneer koffiebonen op heet water worden gezet, wordt er (koffie)vet uit de bonen geëxtraheerd dat als kleine vetdruppeltjes in de koffie terecht komt. Twee van deze vetten zijn cafestol en kahweol.
Beiden behoren tot de zogenoemde terpenoiden en staan in beperkte mate te boek als tijdelijk LDL-cholesterolverhogende stoffen. Ze misleiden de galwerking, wat zorgt voor minder afgifte van galzuur, waardoor er minder cholesterol in de lever wordt verwerkt, en er dus meer cholesterol in het bloed terecht komt. Zo blijft LDL-cholesterol plakken aan de binnenkant van je bloedvaten.
Wanneer het LDL-cholesterolgehalte van je bloed te hoog is heb je een hoger risico op een hartaanval of beroerte.
Om je een idee te geven: 10 mg cafestol per dag gedurende 4 weken verhoogt het totale cholesterolgehalte met 0,13 mmol/l. Bij een gemiddeld cholesterolgehalte van 5,5 mmol/l hebben we het dan over een verhoging van ongeveer 2%.
Om dit te voorkomen kun je letten op welke manier jij je bakkie zet. Hoe beter de koffie is gefilterd, hoe minder cafestol en kahweol erin zit.
3. Cafeïne
Cafeïne maakt deel uit van dezelfde alkaloïde groep van verslavende stimulerende middelen als cocaïne en nicotine. Het vereist eveneens een geleidelijk verhoogde, regelmatige inname om lichamelijke ontwenningsverschijnselen te voorkomen – variërend van vermoeidheid tot slechtziendheid.
Omdat cafeïne de pols- en bloeddruk verhoogt wordt het door onder andere The Coco Cola Company geen drug, maar een “milde stimulant” genoemd. Een die je actiever, alerter en euforisch maakt, maar ook angstig en geïrriteerd.
De bekendste eigenschap van cafeïne is het onderdrukken van de lichaamseigen stof adenosine die fungeert als een natuurlijke slaappil. Dit geeft het brein het idee van meer energie, en houdt jou dus wakker.
Cafeïne wordt snel door je lichaam opgenomen: een half uur later ervaar jij het effect al in een toename van je alertheid, leerprestaties en reactiesnelheid.
De werking van cafeïne
Wat doet het drinken van al die koffie met ons lichaam? Hiervoor moeten we grotendeels kijken naar de werking van cafeïne. Zoals gezegd blokkeert cafeïne het stofje adenosine.
Adenosine is een slaapinducerend molecuul dat je hersenen aanmaken terwijl je wakker bent. Het bindt zich aan receptoren die de hersenactiviteit langzaam maar zeker vertragen. Hoe langer je wakker bent, hoe meer adenosine je in je systeem krijgt. Hoe meer adenosine, hoe zwaarder je hersenen zich voelen en hoe slaperiger jij wordt.
Simpel gezegd vertelt adenosine aan de receptoren in je brein dat je moe begint te worden. Dat het tijd is om te minderen, te rusten of slapen. Cafeïne steekt hier letterlijk en figuurlijk een stofje voor door adenosine te blokkeren.
Cafeïne is als de dubbelganger van adenosine. Het baant zich een weg door je bloedbaan naar de hersenen, waar het begint te concurreren en zich bindt aan adenosinereceptoren, waardoor adenosine buiten spel gezet wordt. Omdat het geen adenosine is, wordt het slaperigheidseffect niet gevoeld. Het laten afnemen van kalmerende eigenschappen is natuurlijk wenselijk als jij je niet moe wilt voelen.
Omgekeerd werkt het natuurlijk hetzelfde, hoe meer jij geslapen hebt, hoe lager de concentratie aan adenosine in je brein, waardoor jij je geleidelijk weer wakker voelt. Vandaar dat een goede nachtrust belangrijk is om de volgende dag weer te presteren, tenzij je koffie drinkt.
De koffiecultuur van presteren
De routine om de dag te beginnen met een ochtendhartopener van sterke zwarte koffie lijkt in eerste instantie dan ook een vrij onschuldig ritueel.
Al honderden jaren prijzen we het vermogen van koffie om snel en helder denken te bevorderen, en intellectuele inspanningen en mentale scherpte te verbeteren. Allemaal gewaardeerde kenmerken in een samenleving die succes en prestatie aanbidt.
Deze ladder kan verklaren waarom mensen steeds zieker worden. Wanneer je naar werk gaat, krijg je de bonen ten slotte op voorschrift.
Kopje stress
Cafeïne beïnvloedt de activiteit van de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA) -as. Dit is een gekoppeld systeem van hypothalamus en hypofyse in de hersenen + de bijnieren. De HPA-as beïnvloedt het vermogen van jouw lichaam om stress te beheersen en ermee om te gaan – zowel in rust als tijdens activiteit.
De bijnieren scheiden twee belangrijke hormonen af: epinefrine (adrenaline) en cortisol. Adrenaline verhoogt de ademhalingssnelheid, hartslag en bloeddruk. Opgeslagen cortisol maakt glucose vrij die we in tijden van waargenomen stress in grotere hoeveelheden nodig hebben.
Studie wijst uit dat cafeïne cortisol en adrenaline in rust verhoogt. Na cafeïneconsumptie zijn de cortisolspiegels vergelijkbaar met die van tijdens acute stress. Met andere woorden zorgt het drinken van koffie voor een nieuwe stressconditie voor het lichaam.
Stel je dus voor dat jij een kopje stress leut terwijl jij je al in een stressvolle situatie begeeft. Tel uit je winst.
Veel mensen denken cafeïne nodig te hebben om te presteren, maar in werkelijkheid houdt het je maximale output op de lange termijn in bedwang. Koffiedrinkers opereren naar alle waarschijnlijkheid op 70-80% van hun kunnen.
Geeft cafeïne je meer energie?
Koffie belemmerd de opname van ijzer, een belangrijk mineraal dat betrokken is bij de synthese van serotonine en dopamine. Bovendien hebben we de geactiveerde vorm van vitamine B6, pyridoxal-5-fosfaat, nodig om serotonine, dopamine en GABA te synthetiseren. Zolang deze neurotransmitters in balans zijn geniet je een positieve gemoedstoestand.
Koffieconsumptie kan een negatieve impact invloed uitoefenen op de synthese van neurotransmitters doordat het de hoeveelheid circulerende B-vitamines vermindert.
Dat koffie jou meer energie geeft is dus feitelijk onjuist. Wat cafeïne wel doet, is het blokkeren van een belangrijke neuromodulator in je lichaam. De energiestoot die je voelt, wordt veroorzaakt door een chemisch geïnduceerde noodreactie in een poging om het gif – wat cafeïne in feite is – te elimineren.
Kortom: het is energie die je op afbetaling van een later deel van jouw dag leent om de noodbellen te luiden voor een grote schoonmaak. Dit gaat ten koste van andere vitale functies in jouw lichaam.
Hoe werkt dit?
Om aan de behoefte van deze noodenergie te voldoen, verhoogt cafeïne de bloedsuikerspiegel en adrenaline. Dit proces verhoogt de waargenomen psychologische en fysiologische stressniveaus.
Met andere woorden versnelt je hartslag om bloed naar de spieren te pompen, waardoor de doorbloeding in de hersenen en spijsvertering afneemt.
Van chronische cafeïne-inname is aangetoond dat het de receptoren van serotonine (26-30% toename), GABA (65% toename) en acetylcholine (40-50%) verhoogt. Dit kan bijdragen aan de opgewekte stemming en waargenomen toename van energie die we voelen na een kopje koffie.
Ondanks toenemende receptoren remt cafeïne de afgifte van GABA, wat bijdraagt aan ons gevoel van alertheid.
Maakt cafeïne je alerter?
Uit een onderzoek van Bristol University blijkt dat een kopje koffie je niet per se alerter maakt in de ochtend. Zoals gezegd werkt het vooral de effecten van de ontwenning van dalende opgebouwde cafeïne tegen.
Het luidt de alarmbellen dat het tijd is voor actie: minder denken, meer doen! In feite werkt dit contraproductief. Zo zorgt het drinken van koffie er namelijk voor dat je niet meer gezond kunt reageren op stressvolle situaties. Als je een stressvolle baan hebt, is koffie drinken in feite het meest onverstandige dat je kunt doen. Dit heeft alles te maken met het functioneren van onze hersenen.
In 2009 is er een studie gepubliceerd dat de effecten van 250 mg cafeïne op de bloedtoevoer naar de hersenen binnen 30 en 90 minuten blootlegt. Onderzoekers vonden een significante vermindering van de coronaire bloedstroom. 250 mg cafeïne verlaagt de mentale activiteit door de bloedtoevoer naar de hersenen tussen de 22% tot 30% te verminderen. Dit heeft een negatieve invloed op het geheugen en de mentale prestaties. Ter aanvulling wees een ander onderzoek uit dat dit effect veel groter is bij matige koffiedrinkers dan bij regelmatige consumenten – wat duidt op tolerantie.
Dit schijnt toch wel een ander licht op het idee dat koffie de stimulant voor presteren is. Het is zelfs zo dat testproeven op ons evenbeeld, de laboratoriumrat, leidden tot ware horrorscenario’s. Cafeïne die aan laboratoriumratten werd gegeven, zorgde ervoor dat ze zichzelf verminkten, elkaar aanvielen en verwonden.
Bij ons mensen zien we dit terug in sociopathisch en irrationeel gedrag, woede op de weg, paranoia, angst en depressie.
Cortisol
Zojuist heb je al gelezen dat de werking van cafeïne cortisol triggert. Dit is een hormoon dat verband houdt met stress en alertheid. Een studie uit 2005 wijst uit dat regelmatige koffieconsumptie een tolerantie opbouwt. Tolerantie betekent dat na verloop van tijd dezelfde hoeveelheid cafeïne niet meer zal werken zoals vroeger. Je lichaam heeft dan meer nodig voor hetzelfde effect.
Dit heeft als het ware hetzelfde voordeel als waarom koud douchen zo goed voor je is. Doordat je dagelijks kunstmatige stressniveaus toedient, daalt je basislijn. Omdat het niet vernietigd, maar onderdrukt, houdt het effect aan zolang je koffie blijft drinken.
Hoe werkt dit? Cortisol (adrenaline) reguleert het vecht of vlucht mechanisme in het lichaam. Het triggert een hogere hartslag, bespoedigt je doorbloeding, opent je luchtwegen, alertheid en al datgeen wat je moet voelen wanneer je een T-Rex door je achtertuin ziet lopen.
In grote lijnen is cortisol slecht voor alles dat er in je lichaam gebeurd wanneer het te lang aanhoudt. Chronische stress is dus ongezond voor je lichaam en geest. Het verpest alle key-elementen van je menselijke ervaring, zoals ouder worden, vertering, slaap, er goed uit zien, je goed voelen en helder denken.
Beste tijdstip om koffie te drinken
In een onderzoek uit 2008 ontdekten onderzoekers dat de beste tijd om koffie te drinken eigenlijk tussen 9:30 en 11:30 uur is. Wil je dit doorvertalen naar je eigen slaap-waak ritme, drink je koffie dan een uur na je ontwaken. Dat komt omdat cortisol van nature halverwege de ochtend daalt.
Je cortisolspiegel piekt al tussen acht en negen uur ‘s ochtends, dus als je koffie drinkt, krijg je – als je lichaam al van nature al alert is – niet dezelfde schok als een uur of zo later. Heb jij een ander ritme, wacht dan met je koffie tot een uur na je ontwaken. Dit verklaart zich heel simpel: omdat je lichaam bij het opstarten als het ware al op volle toeren draait, kan daar kan niets meer bij.
Een ander onderzoek wijst uit dat je minimaal 6 uur voor het slapengaan geen cafeïne moet drinken. Anders gaat je kwaliteit slaap hier sterk op achteruit. Drink jij bijvoorbeeld 3 uur voor het slapengaan een dubbele espresso, dan bestaat volgens een studie uit 2015 een grote kans dat jij 40 minuten later in slaap valt.
Dopamine uitputting
Cafeïne triggert ook de afgifte van dopamine, het beloonhormoon dat je het natuurlijke gevoel van geluk geeft, waardoor je het idee krijgt dat alles de juiste kant opgaat. Het helpt bij het beheersen van beweging, motivatie en emoties. Doordat het een wakker en alert gevoel geeft, wordt het geclassificeerd als een stimulant.
Hoe meer stimulatie, dus hoe meer dopamine in je brein, hoe meer het nodig heeft om een volgende keer van hetzelfde te genieten.
Daarentegen veroorzaakt overmatig koffiegebruik juist het tegenovergestelde effect, doordat het je systeem uitput. Dus eerst overstimuleert het en vervolgens put het uit, wat uiteindelijk leidt tot de degeneratie van dopamine neuronen. Belangrijk om te weten is dat dit geen vernietigende werking, maar een onderdrukking heeft. Zodra jij stopt met koffie, keert je systeem langzaam maar zeker terug naar z’n natuurlijke staat.
Zo onderdrukt cafeïne de potentie van elke lichamelijke ervaring of sensatie. Van dit stofje kun je dus letterlijk sociale angst of depressie ontwikkelen, omdat je de dingen niet zodanig zult ervaren zonder. Eenmaal onderdrukt produceren je hersenen niet zo veel dopamine als zou moeten. Je raakt overbelast op de momenten dat jouw hersenen de stof zelf niet genoeg aanmaken. Dit komt omdat je hersenen geconditioneerd zijn om te vertrouwen op de impuls van cafeïne.
Daarbij neemt het aantal dopamine-niveaus dat we hebben geleidelijk af met de leeftijd. Ongeacht het gebruik van stimulerende middelen of andere medicijnen. Ook andere factoren, zoals zware metalen, onaangename dampen en slaapgebrek doen afbreuk aan je dopaminespiegel.
Kort samengevat leiden actieve drugs als cafeïne, maar ook cocaïne en speed, tot dopamine-uitputting. Ernstige uitputting van dopamine reservoir noemt men ook wel de ziekte van parkinson.
Ziekte van Parkinson
Er zijn studies die de effecten van cafeïne – en het roken van sigaretten – in verband brengen met een lagere kans op het ontwikkelen van de ziekte van Parkinson. Ook kan het mensen met de aandoening helpen hun bewegingen beter onder controle te houden.
Een studie op muizen heeft aangetoond dat muizen die behandeld werden met de combinatie cafeïne als EHT significante verbeteringen toonden zoals:
- Minder alfa-synucleïne-klontering in de hersenen
- Minder hersenontstekingen
- Vertoning van minder bewegingssymptomen
- Behoud van neurointegriteit en -functie
Verder onderzoek is nog nodig. Een kanttekening hierbij is dat koffie geen significant verschil maakt. 70 tot 80% van de neuronen is namelijk al weg zodra de eerste symptomen van Parkinson zich aandienen. Denk hierbij aan een stijve houding, langzamer bewegen, een tragere reactietijd en een verminderde gezichtsexpressie.
Hoewel iedereen minder dopamine aanmaakt naarmate het ouder worden, ontwikkelt niet iedereen de ziekte van Parkinson.
Disbalans in systeem
Uiteindelijk is een disbalans in ons systeem toch onvermijdelijk, waar levels van neuronen als acetylcholine en neuroperafine ook afnemen. Eveneens als seks-, groei- en thyroid en melatonine hormonen.
Desondanks werkt het drinken van koffie niet bevorderlijk voor je gezondheid. De invloed van cafeïne op je dopamine huishouding wordt ook wel de stille storm genoemd. Aangezien je tot op zekere hoogte steeds meer en meer koffie nodig hebt om hetzelfde gewenste effect te bereiken.
Zodra de koffieconsumptie gestaag toeneemt, volgen er ook meer klachten, pijn, lijden en ziekte. Echter is dit proces vaak zo geleidelijk dat het causale verband vaak moeilijk te definiëren is. Bovendien is het per persoon afhankelijk. Factoren die meespelen zijn leeftijd, gewicht, geslacht, metabolisme en tolerantiegrens.
De kunstmatige werking van ‘meer’
Cafeïne creëert als het ware een kunstmatige werking van je lichaam. Een die jou afhankelijk maakt om bepaalde dingen in gewenste mate te ervaren. Hoewel jij je hier de eerste paar keer goddelijk door voelt, wordt het na verloop van tijd een rotzooitje.
Wanneer cafeïne de receptoren van je hersenen blokkeert, maakt je hersenen er meer aan. De cafeïne verliest langzaam z’n effect, waardoor je meer cafeïne nodig hebt om dat gevoel toch te blijven onderdrukken.
Zie het als een creditcard, waarmee je het krediet aan slaapstoffen in je hersenen opbouwt. Je lichaam raakt zo in de schulden van rust en slaap en cafeïne, waardoor het de schuldeising steeds opnieuw en opnieuw uitstelt.
Maar wat gebeurd er op het moment dat de schuldeiser een deurwaarder op je loslaat?
De koffie crash
Op het moment dat je stopt met het drinken van cafeïnehoudende dranken, worden je receptoren compleet overspoeld door de slaaphormonen en stort je in.
Michael Kuhar, hoofd van de afdeling neurowetenschappen van het Yerkes National Primate Research Center aan de Emory University in Atlanta, Georgia, zegt tegen CNN het volgende:
“Ontwenningsverschijnselen kunnen 12 tot 20 uur na je laatste kopje koffie beginnen en ongeveer twee dagen later piekeren en kunnen ongeveer een week duren.”
Voor een aantal dagen weet je lichaam zich dus geen raad met alle slaapstoffen die ineens in je systeem belanden.
Je energie en motivatie crashen, omdat er nu allerlei stoffen door je lichaam heen schieten die cafeïne al die tijd heeft onderdrukt. Zonder cafeïne kun jij je dus tot wel meer dan 50% minder gaan voelen. Op lange termijn gaat de basis van je creativiteit en sociale vaardigheden op achteruit, omdat je stresshormonen en adrenaline reservoir uitgeput raken.
Je kunt het volgende ervaren tijdens een koffie crash:
- Hoofdpijn
- Uitputting
- Slaperigheid
- Onvermogen om je te concentreren
- Prikkelbaarheid
- Depressie
- Angst
Zo ontstaat er situatie waarin je geen plezier meer kunt halen uit je dagelijkse taken zonder cafeïne. Als gevolg kun jij je genoodzaakt voelen om de balans met koffie op te maken en die 80% weer aan te tikken.
Eenmaal op de koffie trein, is die volle 100% echter allang uit zicht, en dus onhaalbaar zolang je koffie drinkt.
Zwart vergif
Ja. Als je er bij stilstaat, is het toch gek dat wij onszelf met z’n allen zo verliezen in en aan dit zwarte goedje? Allemaal onder het mum van een ‘milde stimulant’.
Alleen al het feit dat we negeren hoe bitter koffie werkelijk is. Weet je nog dat cafeïne in feite een gif is dat door planten als bestrijdingsmiddelen tegen insecten wordt gebruikt?
Zowel koffiezaden als de -bladeren zijn bitter om het aanvreten door gespuis te bestrijden. Toch vinden wij mensen er onze heil in. Hoe komt het toch zo dat wij onze instincten zo verwaarlozen? Dat we de gezondheidsproblemen die in verband worden gelegd met cafeïne, opslurpen alsof het niks is?
Misschien ligt het wel ‘gewoon’ aan de smaak.
Gewoon lekker?
De waarheid over koffie gaat verder dan de overtuiging dat alles wat zo lekker smaakt, wel slecht voor je moet zijn.
Het idee dat mensen koffie gewoon erg lekker vinden meet zich een beetje aan het kip en ei verhaal. Wat was er eerst? De kip, de afhankelijkheid van koffie die je gestaag hebt opgebouwd, of het ei, de natuurlijke smaakvoorkeur bij het zwarte goedje?
Herinner jij je nog de eerste keer dat je koffie lurkte? Haal die expressie op je gezicht eens helder voor de geest.
Was het nu echt hemelprijzend lekker óf kan het zijn dat jij jezelf hebt geconditioneerd om koffie lekker te vinden, omdat je eigenlijk niet meer zonder kunt? In grote lijnen is het net als met alcohol, eerst vind je het vies, dan wen je eraan en vervolgens vind je het lekker, waarmee je de deuren wagenwijd openzet voor meer.
Koffie afhankelijk
Dus wat is er met koffie dat ervoor zorgt dat we terugkomen voor meer?
Koffie geeft je overweldigende high, waardoor jij je actiever en effectiever voelt. Voor de kenner een soortgelijk gevoel als cocaïne. Je voelt je energetischer en productiever, omdat cortisol door je lijf heen giert. Je vecht en vlucht respons wordt op hetzelfde moment geactiveerd als dopamine, die je motiveert om in actie te komen.
Uiteindelijk zul je deze high niet meer ervaren, maar slechts een laagdrempelig effect, omdat je hersenen op cafeïne lopen. Het blokkeert je energie en motivatie, omdat je niet zonder cafeïne kunt. Terwijl je gezondheid achteruit gaat, gaat de vraag om cafeïne omhoog. Je wordt gevoeliger voor angstaanvallen en ook je slaap gaat erop achteruit, waardoor je opnieuw meer cafeïne nodig hebt om je normale staat te bereiken.
Je receptoren zijn het spoor bijster, je vertering doet zijn werk niet goed, je kunt je niet goed meer concentreren, niet goed meer nadenken, niet meer energiek zijn en niet slapen, omdat je cortisol levels door het dak gaan. Hierdoor heb je meer cafeïne nodig om je te concentreren in plaats van af te glijden wanneer je aan het werk bent.
De van korte duur positieve bij-effecten (bijv. antioxidanten) staan dus niet in verhouding met de lange termijn gevolgen. Vroeg of laat kun jij je niet meer op natuurlijke wijze goed voelen zonder deze vloeibare drugs.
Bij iedereen anders
Een verscheidenheid aan factoren veroorzaakt cafeïnegevoeligheid, zoals genetica en het vermogen van je lever om cafeïne te metaboliseren.
Koffie biedt een kortetermijnoplossing die voor een langetermijnprobleem zorgt.
Iedereen is anders, dus ons metabolisme schiet anders met cafeïne om dan een ander. Mensen die zeggen dat cafeïne niets met hen doet, hebben waarschijnlijk geen erg “plakkerige” receptoren. Nadat het zich bij je receptoren heeft aangesloten, gaat cafeïne naar je lever, waar het wordt gemetaboliseerd. Ook hier speelt genetica een belangrijke rol.
Waarom raken mensen dan zo in de ban van koffie?
Het antwoord ligt volgens Karlis Ullis – auteur van het boek ‘Age Right’ – in de biochemie van het individu. De effecten van koffie worden opgepikt door de meest prikkelbare synapsen in de hersenen en het ruggenmerg. Het wordt ook gebruikt bij de meeste aanpasbare synapsen en kan in kracht toenemen en afnemen. Aanpasbare synapsen zijn de belangrijkste geheugenopslag elementen in de hersenen.
Er zijn 3 belangrijke neurotransmittersystemen in de hersenen:
- Acetylcholine, dat verantwoordelijk is voor onze geheugenopslag, snelheid en denken.
- Serotonine, dat verantwoordelijk is voor onze emotionele toestand, slaap, eetlust. Hieronder valt ook onbedwingbare trek en obsessief-compulsief gedrag, wat leidt tot te veel eten en misbruik maken van verschillende soorten drugs
- Glutamaat, dat als de belangrijkste stimulerende neurotransmitter in de hersenen en het ruggenmerg verantwoordelijk is voor de stimulering van andere zenuwcellen
Catecholamines
Mensen die verslaafd raken aan cafeïne hebben van nature lage concentraties catecholamines (adrenaline, noradrenaline en dopamine). Dit zijn neurotransmitters die een opwekkende werking in de hersenen hebben.
Op het moment dat je die eerste slok koffie neemt, schiet cafeïne door je bloedbaan en veroorzaakt het de afgifte van catecholamines. Tegelijkertijd onderdrukt diezelfde cafeïne je eetlust, wat het vermogen van je lichaam om meer neurotransmitters aan te maken belemmert.
Serotoninegehalte doorslaggevend
Cafeïne stimuleert het zenuwstelsel en vermindert de aanmaak van de kalmerende neurotransmitter serotonine. Op langere termijn kan dit leiden tot serotonine uitputting, waardoor jij je slecht gaat voelen. Serotonine speelt namelijk een cruciale rol bij het reguleren van een een aantal lichaamsfuncties, zoals je gemoedstoestand, pijnbeheersing, slaapcycli, eetgedrag en spijsvertering.
Het gevolg is een verlies aan zelfcontrole, wat kan leiden tot dwangmatig gedrag om iets te voelen. Dit compulsieve gedrag is het gevolg van een bio-chemische onbalans in het serotonine-neurotransmitter systeem. Ook je immuunsysteem heeft te leiden onder lage serotoninespiegels.
Om specifiek te zijn is er een tekort aan tryptofaan. Dit is een essentieel aminozuur dat niet kan worden gevormd door het menselijk lichaam en dus via de voeding moet worden opgenomen. Tryptofaan vormt de bouwstof voor de neurotransmitter serotonine en het slaaphormoon melatonine.
Dus hoe minder tryptofaan, hoe minder serotonine. Laat het nu net zo zijn dat mensen met een laag serotoninegehalte een slechte zelfbeheersing hebben. Zodoende zijn zij vatbaar voor dwangmatig gedrag dat resulteert in verslavingen zoals te veel eten, kettingroken, overmatig koffiedrinken en drugs.
Koffie-infuus
De verslavende eigenschappen van koffie creëren een vicieuze cirkel van verslaving waarbij cafeïne die op elk moment van de dag wordt ingenomen, de diepste en belangrijkste fase van de slaap verstoort, wat in feite leidt tot meer koffieconsumptie de volgende dag.
Mensen drinken zodoende non-stop. Liggen dag in dag uit aan het koffie-infuus. Men stopt er niet mee, omdat ze zichzelf geconditioneerd hebben om een direct verband tussen koffie en werk.
Mensen kunnen hun dag of werk niet beginnen zonder koffie, hoe ziek is dat?
Koffie indirect een dikmaker
Eerlijk is eerlijk, pure koffie helpt bij het afvallen. Het onderdrukt tijdelijk je honger, bevat geen koolhydraten en stimuleert mogelijk je verbranding. Ook beïnvloedt het je vetopslag. Wanneer je hormoonpeil van leptine laag is slaat je lichaam namelijk vet op, waardoor je aankomt. Koffie zorgt echter voor een toename van dit hormoon, waardoor de vetopslag wordt gereduceerd. Ideaal om meer resultaat te boeken tijdens het sporten.
Voor de liefhebbers van zwarte koffie is dit een kleine overwinning. Helaas maken velen er alsnog een caloriebom van. Koffie wordt dan ook een gevaar door de additieven, zoals suiker en melk, die nodig zijn om het drinkbaar te maken. Maar liefst 50% van de koffiedrinkers zoet hun koffie, goed voor 400 calorieën per dag.
Glucose en lactose
Waar de afbraak van suiker (fructose) naar glucose (energie) en overtollig glucose naar vet voor zich spreekt, vormt melk ook een aandachtspuntje.
Melk bevat lactose, wat ook weer wordt afgebroken tot glucose, wat niet alleen leidt tot meer vetopslag, maar ook een extra stimulans geeft aan de werking van cafeïne, wat resulteert in meer energie voor ons lichaam.
De combinatie van glucose en cafeïne kan verschillende delen van je brein activeren. Door de werking op ons neurale zenuwstelsel neemt je hartslag toe, verhoogt je bloeddruk, versnelt je ademhaling, openen je aderen en gaan er meer suikers door je bloedbaan, wat resulteert in een boost van energie. Zodoende krijg je meer concentratie
Een leuke bijkomstigheid van melk is dat het de zuurgraad van koffie neutraliseert, waardoor het beter valt op een gevoelige maag.
Impact op metabolisme
Het vaak drinken van veel koffie veroorzaakt in combinatie met een koolhydraatrijk dieet een verhoging van insulineresistentie. Hierdoor verliest je lichaam aan vermogen om glucose effectief af te geven aan de cellen van jouw lichaam.
Omdat de cellen minder ontvankelijk zijn, kan insuline, dat glucose naar je cellen helpt transporteren, zijn werk niet goed doen. Dit veroorzaakt een staat waarin je lichaam grotere hoeveelheden insuline moet afgeven voor hetzelfde effect.
Door een dieet met geraffineerde suikers ontstaat er een vicieuze cirkel, doordat je lichaam meer glucose omzet. Hoge niveaus van glucose in het bloed stimuleert je alvleesklier om meer insuline af te geven. Meer insuline betekent dat cellen worden uitgeschakeld – er wordt dus nog meer insuline in de bloedbaan gedumpt.
Dit leidt tot insulineresistentie, mogelijk verergerd door een hoge cafeineconsumptie. Omdat er dan nog meer insuline nodig is, wordt er meer IL-6 afgegeven, wat leidt tot meer ontstekingen en overgevoeligheid. Tevens wordt er ook meer cortisol afgegeven, waardoor er weer meer glucose nodig is, en zo begin je weer van voor af aan.
Onevenwichtigheden
Naast ontstekingen kunnen verhoogde bloedsuikerspiegel en insuline leiden tot onevenwichtigheden in de neurotransmitters serotonine, dopamine en GABA (Gamma-Aminoboterzuur). Als gevolg kun jij subklinische stemmingsproblemen ervaren, zoals een lage motivatie, prikkelbaarheid, milde depressie en verminderde cognitie.
Daarbij kan koffie ook een tekort aan ijzer en vitamine B veroorzaken, omdat het de opname ervan remt. Ijzer is een belangrijk mineraal dat betrokken is bij de synthese van serotonine en dopamine. In combinatie met een verminderde synthese van deze belangrijke neurotransmitters is een dip in de gemoedstoestand vrij reëel. Vandaar dat koffiedrinkers koffie als een short cut zien om zo snel mogelijk weer goed te functioneren.
Mensen met een chronisch hoge glucosewaarde, insulineresistentie, systemische ontsteking en stress hebben doorgaans “vage hersenen”, geheugenverlies, lethargie en / of een kort lontje.
Waarom geen honger als je koffie drinkt?
Nadat cafeïne het zenuwstelsel in een vecht- of vluchtmodus heeft gedreven, snijdt jouw lichaam de bloedtoevoer naar je maag af. Dit zorgt ervoor dat je spijsverteringssysteem wordt uitgeschakeld. Zodoende raakt elk voedsel in je spijsverteringskanaal onderhevig aan fermentatie.
Tegelijkertijd stimuleert koffie de afscheiding van extra zoutzuur, wat indigestie – brandend maagzuur en reflux – veroorzaakt, en tegelijkertijd het risico op maagzweren verhoogt.
De lunchdip kan soms onwenselijk zijn op een zware werkdag, zeker als je met afwisselende werktijden of internationaal met jetlags werkt. Een koffie na de lunch kan dan mooi uitkomst bieden.
Gelukkig is het slechts van korte duur! Of niet?
Halfwaardetijd van koffie
Waarschijnlijk leef je in de opvatting dat cafeïne 5-8 uur duurt, maar helaas werkt het veel langer. De halfwaarde van cafeïne is 5-7 uur, wat betekent dat de cafeïne in je systeem na het verstrijken van deze tijd pas is gehalveerd. Vervolgens duurt het weer 5-7 uur om opnieuw te halveren.
Drink jij dus om 16:00 uur een kop koffie met 150 mg cafeïne, dan heb je om 23:00 uur nog steeds de helft aan cafeïne – dus 75mg – in je systeem. Om 5 uur ‘s ochtends heb je alsnog 37,5 mg in je systeem, enzovoorts.
Inmiddels heb je dan eigenlijk al het punt bereikt waarin je diep en herstellend zou moeten slapen. Alleen al om alle informatie te verwerken en op te slaan, en weer creatief en fit aan je dag te beginnen. Tevens moet ook allang het proces om je lichaam te ontdoen van adenosine op volle kracht zijn. Kortom, een waslijst met belangrijke processen die allen worden geremd door cafeïne.
Mocht je inmiddels hooked zijn aan koffie, dan doe je er wijs aan om alleen nog voor de lunch je dosis cafeïne binnen te krijgen. Denk eens aan al die goede nachten slaap die zich cumulatief optellen.
Slaaptekort, de toestand van onvoldoende slaap, is iets om serieus rekening mee te houden. Onvoldoende slaap of slapeloosheid is iets dat er langzaam maar zeker insluipt, tot op een punt dat het chronisch is. En je raad het al, een chronische slaapstoornis heeft een nadelig effect op de hersenen en de cognitieve functie.
Slapeloosheid
Hoewel we dus in de overtuiging leven dat koffie een opkikker is, vormt het grotere probleem van cafeïne een gebrek aan kwaliteit slaap. En wat doen we als we moe zijn? Juist, meer koffie drinken. Waarom slapen we niet? Omdat we meer koffie drinken. Zodoende neemt de kwaliteit van onze langzame golf slaap af, en bereiken we ook geen diepe slaap. Rond middernacht circuleert er nog steeds koffie in de hersenen.
Is dit dan echt het wondermiddel dat de wereld draaiende houdt?
Hoeveel koffie is gezond?
Het cafeïnegehalte van een kop koffie hangt af van de soort koffieboon, hoe sterk de koffie is gezet en de grootte van de kop. Overigens is het een mythe dat hoe donkerder de boon, dus meer geroosterd, hoe minder cafeïne deze bevat. Wetenschappelijk onderzoek verteld ons dat cafeïne niet oplost in het brandproces. Cafeïne wordt gesublimeerd bij 178 graden Celsius, een temperatuur die de koffieboon intern doorgaans niet haalt.
Gezonde volwassenen kunnen ongeveer 400 milligram cafeïne per dag innemen zonder dat er negatieve effecten te verwachten zijn. Dat komt neer op ongeveer 4 kopjes koffie per dag, als je uitgaat van 100 per kop.
Je kunt gemakkelijk een koffie van 150 gram nemen, maar dit zet de poorten wagenwijd open voor 600, 800 a 1.000 gram per dag. Dokters geven aan dat 4 koppen koffie per dag gewoon veilig is om gezond de dag door te komen.
Door de werking van cafeïne drinkt men alleen steeds meer koffie. Zeker omdat de vraag naar concentratie ook toeneemt in een steeds harder schreeuwende wereld. Dit is gevaarlijk voor mensen die gevoelig zijn voor stress en een verhoogde bloeddruk hebben.
Op de lange termijn kan een dergelijke consumptie leiden tot cardio ritmische afwijkingen, waaronder atriale fibrillatie. Hierbij klopt het hart onregelmatig en meestal ook sneller dan normaal. Zonder enige inspanning vaak met meer dan 100 slagen per minuut in plaats van de gewenste 60 tot 90 slagen per minuut.
Als gevolg van deze verhoging voelt een mens zich onrustig, angstig, duizelig, of sneller moe bij inspanning. En we weten allemaal waar dat toe leidt. Niet per se de dood, maar wel tot medicatie. Juist, nog meer drugs! En dan hebben we het nog niet eens over coronaire hartziekte. Een aandoening aan het hart waardoor de bloedtoevoer naar de hartspier belemmerd wordt.
Een gezond hart
Om een gezond hart en een gezonde bloeddruk te behouden, moeten mensen hun koffie beperken tot minder dan zes kopjes per dag. Het drinken van zes bakkies vormt namelijk het omslagpunt waar cafeïne het cardiovasculaire risico negatief begint te beïnvloeden.
Een acceptabele hoeveelheid cafeïne voor een volwassene is 400 mg. In een kop koffie zit normaal gesproken 100 tot 200 mg cafeïne, dus afhankelijk van de koffie kun je 2 tot 4 bakkies nuttigen. Echt toxische effecten, zoals een aanval, treden op bij snelle consumptie van 1.200 mg cafeïne.
Mensen drinken overmatig en verslavend. Meer risico op blootstelling aan klachten en ziekte. Mentale en fysieke koffie wonden zijn overweldigend, zoals vreselijke hoofdpijn, extreme vermoeidheid, spijsverteringsproblemen, hartproblemen.
Dus hoeveel is veilig – of zelfs voordelig? Realistisch gezien zou je koffie consumeren zoals andere producten van die aard: alleen wanneer je ‘t het meest nodig heeft, en niet elke dag in grote hoeveelheden.
1 of 2 kopjes per dag vormen geen significant gezondheidsrisico volgens dit onderzoek naar meer dan 347.077 mensen. Alleen stopt de gemiddelde koffiedrinker niet bij een of twee. Helaas drinken veel mensen koffie in hoeveelheden die veel hoger zijn dan wat artsen aanbevelen. Men kent dan geen rem en het gaat maar door, vaak met verwoestende resultaten.
Schadelijke bijeffecten van koffie
Je weet dat je te veel koffie drinkt als je verstoringen in je mentale toestand, eetlust of nachtelijke slaap ervaart. Wie te veel cafeïne per dag binnenkrijgt, vanaf 200 mg per dag, kan last krijgen van de volgende symptomen:
1. Nervositeit
Cafeïne stimuleert de aanmaak van het stresshormoon cortisol. Een teveel aan cortisol leidt tot een continu opgejaagd gevoel. Dit maakt je prikkelbaar en kan leiden tot stemmingswisselingen.
2. Futloosheid
Cafeïne leent letterlijk en figuurlijk energie uit de toekomst die uiteindelijk zal moeten worden terugbetaald.
3. Hoofdpijn
Cafeïne knijpt receptoren in de hersenen die de bloedvaten kunnen verwijden. Zodra je stopt zetten deze weer uit, waardoor de doorbloeding toeneemt, die druk zet op de zenuwen, wat resulteert in hoofdpijn. Ook wel bekend als ontwenningshoofdpijn.
4. Angstigheid
Cafeïne triggert je vecht en vlucht respons wat kan leiden tot een paniekaanval. Door het opgelaten gevoel kun je ook sociale angst ervaren.
5. Hartkloppingen
Cafeïne laat je hart sneller kloppen. Een overdosis kan daarom een onregelmatige hartslag veroorzaken.
6. Zweten
De hele dag wat zweteriger door activering van je bijnier.
7. Trillende handen
Cafeïne kan als stimulant zorgen voor spiertrillingen, zoals trillende handen als gevolg van stress.
8. Duizeligheid
Cafeïne zorgt ervoor dat je hart sneller gaat kloppen, waardoor je zuurstof tekort komt, wat kan leiden tot duizeligheid. Zodra cafeïne het systeem verlaat, verhoogt het snel de bloedtoevoer van de hersenen, wat ontwenningshoofdpijn veroorzaakt.
9. Hoge bloeddruk
Cafeïne laat de spieren rond je aderen samentrekken, waardoor ze vernauwen. Dit heeft een hogere bloeddruk tot gevolg. Een teveel aan cafeïne kan leiden tot een langdurig te hoge bloeddruk.
10. Depressie
Je hebt cafeïne nodig om van andere activiteiten te genieten. Wanneer je systeem uit balans raakt, ben je gevoeliger voor een depressie.
11. Slapeloosheid
Cafeïne onderdrukt het hormoon melatonine, dat nodig is om in slaap te kunnen vallen. Een enorm nadeel ondervind je in de slaapkwaliteit. Neem het ‘nachtje doorhalen’ voor de deadline als grote voorbeeld.
12. Maagklachten
Koffie kan zwaar op de maag vallen, omdat het van nature best wel zuur is, vooral vanwege het chlorogeenzuur. Dit kan leiden tot maagklachten in de vorm van brandend maagzuur. Wanneer je teveel cafeïne binnenkrijgt ontspant de spier die je maag met je slokdarm verbindt. Dit veroorzaakt een opening, waardoor er maagzuur in je slokdarm kan komen, wat een zure reflux teweegbrengt.
De zuurgraad van koffie kan je darmen beschadigen. Na verloop van tijd zul je hierdoor minder vitamines en mineralen op kunnen nemen, vooral vitamine D.
Je kunt ook niet zoveel eten, omdat dopamine soort van de honger remt.
13. Koffie allergie
Een cafeïne-allergie treedt op als je immuunsysteem cafeïne als een schadelijke indringer beschouwt en probeert het af te weren met antilichamen. Cafeïne blokkeert de receptoren die bedoeld zijn om histamine in het lichaam te absorberen. Door de ontstekingsreactie schiet je histaminegehalte omhoog. Histamine heeft een aantal functies:
- Het geeft signalen door aan je afweersysteem en hersenen
- Het helpt de stimulering van je bloedcirculatie en ademhaling
- Het regelt daarnaast ook je lichaamstemperatuur
Elke keer wanneer je iets drinkt of eet dat je histaminegehalte verhoogt, kunnen allergieën verergeren.
Bovendien kun je naarmate je ouder wordt, bij de meeste koffiemerken een allergische reactie krijgen als gevolg van de mycotoxine ‘Ochratoxine A’. Een mycotoxine is een gif geproduceerd door een organisme van de schimmelfamilie. Deze ontstaat wanneer vocht het bewaarproces van koffie negatief beïnvloedt. Het kan leiden tot negatieve effecten op uw immuunsysteem, nieren en foetale ontwikkeling
14. Buikvet
Een teveel aan het hormoon cortisol stimuleert de aanmaak van buikvet. Een teveel aan cafeïne kan theoretisch een oorzaak zijn van het ontwikkelen van vet rond je middel.
15. Oorsuizen
Cafeïne kan leiden tot oorsuizen wanneer de bloeddruk te hoog oploopt, de bloedvaten knijpt en de bloedtoevoer naar de oren afneemt.
16. Onvruchtbaarheid
Cafeïne vermindert de spieractiviteit in de eileiders, waardoor het ei niet naar de baarmoeder kan worden verplaatst. Het kan ook de oestrogeenspiegels veranderen – het primaire vrouwelijke geslachtshormoon, wat kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen. Een studie bracht cafeïne in verband met een verhoogd risico op een miskraam en een laag geboortegewicht.
17. Veroudering
Koffie kan de veroudering versnellen, omdat cafeïne een negatieve invloed heeft op onze hormonen, neurosteroïden en eiwitten. Dit versnelt het afbraakproces van huid en organen.
18. Arteriële verharding
De dosis cafeïne in een kopje koffie is genoeg om gedurende ten minste 2 uur de bloedaderen (arteriën) te verharden. Hierdoor komt er extra druk te staan op je hart, waardoor het risico op een hartaanval of een beroerte toeneemt.
Dit zijn behoorlijk wat negatieve bijeffecten van de invloed die cafeïne heeft op ons systeem. Toch bestaat er een mythe over koffie die het debunken waard is, namelijk uitdroging.
19. Impact op zwangerschap
Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven geldt het advies om geen koffie te drinken. De cafeïne kan via het bloed een negatief effect hebben op het (ongeboren) kind.
Zo is de kans op een miskraam of kindje met een laag gewicht groter wanneer de moeder veel cafeïne binnenkrijgt. Daarnaast kunnen zuigelingen via de moedermelk cafeïne binnenkrijgen. Dit kan het zenuwstelsel aantasten en de baby onrustig maken. Kan een moeder niet zonder haar kopje koffie, dan ligt de grens op 200 mg cafeïne.
Kinderen onder de 13 jaar wordt afgeraden om koffie te drinken, omdat de cafeïne de ontwikkeling van het zenuwstelsel kan verstoren.
Geen dehydratatie
Hoewel sommige mensen van mening zijn dat koffie uitdroogt, heeft het weinig tot geen invloed op je lichaam. De regel is wel dat je het op een redelijk niveau consumeert.
Het is dus een misvatting dat je uitdroogt door het drinken van koffie. De hoeveelheid H2O in een kopje compenseert de uitdrogende effecten van cafeïne. Door koffie ga je namelijk niet meer plassen, wel eerder. Vanwege een verhoogde bloeddoorstroming reageren de nieren op cafeïne, omdat cafeïne diuretica bevat. Dit zijn stoffen die er voor zorgen dat je lichaam meer urine aanmaakt om meer vocht te verliezen.
In medische termen hebben we het dan liefkozend over een licht vocht afdrijvende ofwel diuretische werking. Want wat is de primaire functie van onze plas-systeem? Juist, toxines loodsen. Echter hoeven wij mensen hier pas rekening mee te houden wanneer we 500 mg cafeïne, ofwel 1 a 2 liter filterkoffie, drinken.
Onderzoek heeft niet kunnen bewijzen dat gematigd koffie drinken leidt tot uitdroging. Zolang jij er je 3L vochtopname niet mee probeert te bereiken, heeft het gematigd drinken van koffie dus een positief effect op onze vochtopname en hydratatie.
Droge mond
Een ander bijkomstig fenomeen dat zorgen baart is het feit dat onze mond droger wordt na een bakkie leut. Echter hoef jij je geen zorgen te maken over uitdroging, want dit is simpelweg te wijten aan de werking van Tannines.
Deze stoffen binden zich aan ons speeksel, waardoor er dat droge, samentrekkende mondgevoel ontstaat. Niks om je zorgen over te maken volgens de wetenschap. Ook al heeft tannine wel het effect om absorptie van ijzer in het lichaam tegen te gaan, wat het kwetsbaar maakt voor bloedarmoede. Daarbij draagt het ook bij aan de verkleuring van tanden.
Verschil met thee
Koffie en thee, beiden vol van tannines, vormen de basis voor mensen. Zowel de koffie- als theeplant bevatten cafeïne als natuurlijke insecticide om zich te weren tegen insecten en schimmels. Ook lekken ze cafeïne in de omringende aarde om zodoende de groei van andere planten in hun omgeving te remmen.
Het grootste verschil tussen thee en koffie is de hoeveelheid cafeïne die de dranken bevatten. In elke drank bestaan er verschillende categorieën die ieder hun eigen concentratie voedingsstoffen bevatten.
Bij thee kun je denken aan oolong thee, zwarte thee, groene thee, Matcha thee, gele thee en witte thee. Bij koffie aan oploskoffie, filter koffie, cafeïnevrije koffie, maar ook het soort bonen en de kleur.
Een kopje bevat over het algemeen 30 tot 90 milligram cafeïne, afhankelijk van de variëteit en hoe lang de zak doordrenkt is. In een kop thee zit dus ongeveer een derde van de cafeïne die een kop koffie bevat, terwijl het dubbel tot driedubbel zoveel keer energie oplevert. Wist je dat thee weliswaar véél minder cafeïne bevat dan koffie, maar dat die cafeïne wel driedubbel zo lang doorwerkt dan die van koffie? Dat is dus zoiets als drie halen, één betalen!
In tegenstelling tot koffie geeft thee je dat focus-gevoel zonder je stress-niveaus te verhogen. De energieboost is misschien niet zo sterk, maar de crash blijft wel uit. Dat komt door het bestanddeel L-Theanine dat tegen de cafeïne opbokst, dat rustgevend werkt.
Koffie en thee werken het beste na 30 minuten na een maaltijd zoals de lunch. Na 17:00 uur kun je thee en koffie het beste mijden om de slaapcyclus niet te verbreken.
Groene koffie vs. zwarte koffie
Groene koffie is een product dat op de markt gebracht is om het succes van groene thee te evenaren. De beeldvorming bij het gezondheidsaspect van groene thee moest een nieuwe rage op gang brengen.
Groene thee is in de markt gezet als het wondermiddel voor gewichtsverlies, maar verschilt niet heel veel van zwarte thee. Ten opzichte van zwarte thee is groene thee niet gefermenteerd. Zo bevat het meer antioxidanten en EGCG. Dit is fenol, wat de eigenschap heeft om vetcellen te verkleinen.
Het verschil zit ‘m enkel en alleen in het niet roosteren van de bonen, waardoor groene koffie meer chlorogeenzuur bevat, wat weer volledig is voor verschillende gezondheidsaspecten.
Marketing van cafeïne
De marketing en pseudo-wetenschap achter deze chemical is achterhaald. Een verjaard trucje van hetzelfde kaliber als roken voor sporters of vlees voor mannen.
Niet gek ook, want verslavende middelen zijn de meest winstgevende middelen die je op de markt kunt verkopen. Goedkoop om te produceren, makkelijk aan de man te brengen en eenvoudig om mensen er afhankelijk van te maken.
Legalisering van schadelijke stoffen
Omdat het legaal is, is er geen regulering die ervoor zorgt dat jou wordt verteld hoe schadelijk het werkelijk voor je kan zijn. Zoals nu met zuivel of vlees ook aan het licht komt, en in een eerder stadium bij cocaïne en sigaretten.
Toen sigaretten gepromoot werden, werden ze aangeraden door doktoren en sportmensen. Tot op het punt dat mensen dood gingen aan kanker werd dit in de doofpot gestopt. Inmiddels weten we allemaal wat de verpakkingen van sigaretten siert.
Met koffie is het eigenlijk gewoon hetzelfde liedje: een marketing scam waar goud geld aan wordt verdiend.
Niet alleen blijft de nodige informatie achterwege, er wordt vooral veel nadruk gelegd op mogelijke gezondheidsvoordelen die je consumptiegedrag voeden. Ten faveure van de klikt zijn media erg happig naar studies zoals het onderzoek dat ons vertelt dat koffie mogelijk de kans op prostaatkanker verlaagt. Allemaal dankzij non cafeïne componenten die mogelijk de vorming van prostaatkanker kan voorkomen.
Het kwalijke hiervan is, is dat dergelijke berichtgeving de potentie heeft om viraal te gaan. Koffiedrinkers zien hun gewoonte namelijk maar al te graag bevestigt worden als iets positiefs.
Van jongs af aan
Het is niet voor niks dat de grootste bedrijven ter wereld allemaal dranken verkopen. Goedkope producten die ervoor zorgen dat je je slecht voelt wanneer je het niet consumeert. Kinderen worden vanaf jonge leeftijd al geconditioneerd. Zo kreeg jij ongetwijfeld je eerste cafeïne als kind al binnen door Coca Cola. Tegen de tijd dat je 14 jaar bent, ben je als het ware al een volledige cafeïne junkie.
Dit geeft vrij spel voor de transitie naar koffie. Omdat je niet meer met een colaatje aan kunt zetten en water de truc niet voor je doet, word je gestuurd om net als alle anderen ‘gewoon’ koffie te drinken.
Hoofdprijs betalen
Zodoende creëer je van jongs af aan een gewoonte die je voor de rest van je leven geld gaat kosten. En we hoeven jou niet uit te leggen hoeveel een koffie moet kosten. Koffie is zijn eigen leven gaan leiden, waar het nu tot een heuse lifestyle verworden is.
Het koffietentje is bijvoorbeeld niet meer uit het stedelijk leven weg te denken, en hetzelfde geldt voor het koffieautomaat op werk.
De hype van Starbucks
Net als tijdens de Verlichting vormt het koffiemomentje nog altijd een olijke ‘get together’ voor veel mensen in onder andere het werkveld. Ook in sociaal opzicht is ‘even op de koffie gaan’ echt een begrip.
Kijk nu alleen al naar de wijze waarop Starbucks zich heeft gepositioneerd en wat mensen bereid zijn om te betalen. We vinden het prima dat Starbucks zo veel in rekening brengt, want het is een warme, mooie kop van je persoonlijkheid. Ook vormt het een statussymbool dat aangeeft dat je rijk genoeg bent om koffie te drinken.
Daarbij spant de internationale koffieketen om drie andere belangrijke factoren de kroon:
- Fomo: speciale acties zoals een speciale koffie gedurende een beperkte periode
- Gevoel van eigenaarschap: een kopje met je naam erop creëert een familiale sfeer met persoonlijke waardigheid en respect.
- Perfectie: de kwaliteitskoffie is tot in de perfectie gebrouwen en alleen ingekocht bij de beste kwekers.
Daarbovenop komt ook nog eens het mission statement van Starbucks:
“De menselijke geest inspireren en koesteren. Eén persoon, één kopje, één buurt tegelijk.”
Hartverwarmend toch? die koppeling tussen de menselijke geest en een kopje plantenvergif. Breng nu de chemische beloning eens in verband met de wetenschap dat mensen met veel minder geld dan jij ernstig onderbetaald worden om deze bittere, sluimerende zaden te oogsten.
De koffie industrie
Koffie is sinds de VOC in de 17de eeuw altijd al een product geweest dat wordt geproduceerd over de rug van diefstal en uitbuiting. Voor ons begon dit toen de Nederlander Pieter van den Broecke, handelaar van de VOC, koffieplanten steelde van plantages in de havenstad Mokka, Yemen, en naar Amsterdam bracht.
Omdat het klimaat in Nederland niet geschikt was voor grootschalige koffieteelt, verscheepte de VOC haar koffieplanten naar Batavia, nu Jakarta. 10 jaar later haalde het de koffiebonen terug naar Amsterdam, waardoor het uitgroeide tot koffie hoofdstad van de wereld.
De maritieme vleugels werden verder uitgeslagen met de WIC. Opgericht om handel te drijven met gebieden ten westen van Kaap de Goede Hoop: langs de westkust van Afrika, Noord- en Zuid-Amerika.
Tussen de 17e en 19e eeuw vormden de VOC en WIC de twee grootste Atlantische slavenhandelaren. Samen verscheepten en verhandelden zij honderdduizenden Afrikanen naar Amerika om forten en steden te bouwen, en op kantoren, in huishoudens en op plantages te werken.
Barbara van Amelsfort noemt het “een mooi en turbulent verhaal over hoe een kleine plant de hele wereld over reist, dieven creëert, landvetes veroorzaakt, economische systemen verstoort en het meest algemene goed ter wereld wordt.”
Moderne slavernij
Vooral de koffieplantages in Zuid-Amerika werden door slaven gerund. Vandaag de dag is dat niet anders. Uit onderzoek van het Deense onderzoeksbureau Danwatch naar de koffieteelt in Brazilië blijkt in 2018 dat koffie vaak onder mensonterende omstandigheden wordt geteeld. Tevens toegegeven door grote koffie leveranciers.
Praktijken die ons doen denken aan de slavernij. Denk hierbij aan kinderarbeid, schuldslavernij, gevaarlijke pesticiden zonder bescherming, geen arbeidscontracten en de woonomstandigheden van werknemers die geen toegang hebben tot schoon drinkwater.
Voor de goede orde hebben we het hier over Brazilië, dat met een aandeel van 30% de grootste koffie exporteur ter wereld is. Als het grootste koffieproducerende land in Latijns-Amerika levert het een jaarlijkse productie van meer dan 50 miljoen zakken van 60 kilo.
Ethische codes als oplossing?
Voor een mensvriendelijke markt hebben twee van ‘s werelds grootste koffiebedrijven – Nestlé en Jacobs Douwe Egberts, die samen 40 procent van de mondiale koffiemarkt bezitten – ethische codes opgesteld. Doorvertaald naar The Common Code for the Coffee Community. Hiermee maken zij een vuist om de mensenrechten van arbeiders te beschermen. Leveranciers die zich schuldig maken aan kinder- of gedwongen arbeid laten zij middels deze maatstaven links liggen.
Inmiddels worden diverse koffiesoorten ook op de markt gebracht volgens de normen van eerlijke handel. Met onder andere het keurmerk Fairtrade Max Havelaar, UTZ Certified en Rainforest Alliance.
Dit moet ervoor zorgen dat boeren uit arme landen tegen een eerlijke prijs hun product kunnen verkopen, en dat de arbeidsomstandigheden binnen de normen zijn. 80 landen produceren jaarlijks 150 miljoen zakken groene koffie.
Uitbuiting van koffieboeren
Waar Brazilië ongeveer 1/3de van de koffie levert, produceren Vietnam (robusta-koffie), Colombia (Arabica) en Indonesië (robusta / arabica) zo’n 60% van de koffie. 80% van de wereldwijde productie is afkomstig van kleine boerderijen met 12 hectare of minder. In vergelijking kunnen grotere boerderijen meer dan 3.500 hectare beslaan.
Ondanks het bewustzijn en de handhaving maken multinationals dankbaar gebruik van de zwakke onderhandelingspositie van boeren. Boeren gaan door zwaar weer, begeven zich op een kwetsbare positie en hebben dringend geld nodig. Tussenhandelaren van grote koffiebedrijven weten dan ook altijd op het juiste moment aan te kloppen.
Wereldwijd raken koffieboeren in de knel door de lage opbrengsten uit de verkoop van hun koffiebonen. De bonen gaan nu voor een marktprijs van 1 dollar per 1 pound (ongeveer 450 gram), terwijl boeren minimaal 1,40 dollar per eenheid nodig hebben om quitte te draaien op de productiekosten.
Dit is allemaal vrij rap gegaan, want vijf jaar geleden was dit nog 2,40 dollar per eenheid. Het is niet alleen het geld waardoor de boeren vrezen dat de sector met uitsterven wordt bedreigd. Ook de vergrijzing van de industrie en klimaatverandering komen langzaam maar zeker om de hoek kijken.
Einde van een tijdperk
Doordat de sector meer geld kost dan dat het geld oplevert, hebben de jongeren geen trek om het stokje over te dragen. Zo stevenen we af op een problematisch tekort aan koffieboeren, want de gemiddelde leeftijd van de koffieboer is inmiddels 60 jaar.
Voor die leefomstandigheden is dit al hoogbejaard, want de gemiddelde levensverwachting ligt in de grootste koffieproducerende landen al relatief laag. Op deze manier gaat de kennis en het onderhoud van plantages verloren.
Het gevaar van klimaatverandering
Als het niet de boeren zijn die de handdoek in de ring gooien, dan zijn het de plantages zelf wel. Klimaatverandering vormt de grootste bedreiging voor koffie. De plant groeit milieuvriendelijk in een zeer smalle band, de zogeheten bean belt, met rijke grond, betrouwbare regenval en een hoogte van 900 à 1800 meter. Hoe hoger de plantages, hoe beter het product.
De kwaliteit neemt echter al een een tijdje af door de opwarming van de aarde en onvoorspelbare regenval. Klimaatexperts waarschuwen dat de heetste maanden kunnen stijgen 1,5 °C en 4,5 °C, en langere extremere periodes van regen en droogte. Zorgend voor compleet mislukte oogsten en de schimmel ‘koffieroest’ die voortkomt uit het wisselende klimaat.
Naar schatting is 50% van de plantages tegen 2050 niet meer geschikt voor koffieteelt.
Twee scenario’s zijn aannemelijk, of koffie wordt weer een zeer kostbaar luxe product, of het wordt vervangen door synthetische cafeïne dat vanuit een laboratorium in pilvorm de markt op wordt geslingerd. Hoe dan ook zal de koffiecultuur die we nu kennen uitsterven.
Verantwoord koffie drinken
Het is aannemelijk dat dergelijke vooruitzichten jou natuurlijk alleen maar motiveren om nog te genieten van je laatste bakkie verse pleur. Wil jij op een verantwoorde manier koffie blijven drinken, houdt het volgende dan in je achterhoofd:
- Houd de negatieve effecten van koffie in je achterhoofd
- Luister naar wat jouw lichaam je verteld
- Haal kwaliteitsbonen bij een eerlijke koffieboer
- Minimaliseer het aantal dagen dat je in de week koffie drinkt
- Houd je aan het maximum van vier kopjes per dag
- Vervang suiker met natuurlijke zoetstoffen zoals maple syrup
- Drink je koffie tussen 9.30 en 11.30 uur
- Geniet van je bakkie
Genieten, omdat dit artikel niet als doel heeft om jou je plezier van koffie te ontnemen. Sterker nog, met deze kennis kun jij bewuster leven, energieker je dag doorkomen en je productiviteit op werk verhogen.
Er wordt vaak over ‘gematigd’ gesproken, alsof dat zo vanzelfsprekend is met een verslavende substantie. Daarom blijft stoppen met koffie drinken de beste optie.
Stoppen met koffie drinken
Stoppen met koffie drinken is geen gevalletje ‘straks mag je niet eens meer ademen’. Je moet vooral helemaal zelf weten wat, waar en hoe (veel) jij koffie consumeert. Het gaat erom dat jij zelf zo bewust, energiek en productief je dag doorkomt.
Als je stopt met koffie, worden je sinussen en maag weer normaal. Ook je cognitieve vaardigheden zijn binnen de kortste keren weer operationeel.
Met deze wijsheid zit je nu wel met een gewetensvraag. Wil jij jezelf als zelfrespecterende koffieliefhebber nog wel dagelijks volgieten met cafeïnehoudende dranken?
Natuurlijk, alles komt tegen een prijs. Dit maakt het leven ingewikkeld en daarom moet je de voor- en nadelen afwegen. Zeker omdat stoppen met cafeïne vaak moeilijker is dan gedacht. Je begrijpt je relatie tot dit medicijn nooit tenzij je er vanaf probeert te komen. Mensen die al jaren of decennia routinematig koffie drinken, hebben geen idee meer wat een krachtige drug het is, tenzij ze uitstappen.
Toch is ‘t het waard om te proberen, om te ervaren hoe het is. Op het moment dat jij koffie loslaat, groei jij toe naar je natuurlijke staat. Bevrijd jezelf van koffie en wees gelukkig, energiek, positief en gemotiveerd.
Koffie ontwenningsverschijnselen
Door 100 mg cafeïne per dag te consumeren kun jij een fysieke afhankelijkheid van koffie te ontwikkelen. Dit is dus één kopje per dag. Doe je dit lang genoeg, dan kun je ontwenningsverschijnselen ervaren zodra je weer stopt met koffie drinken. Denk hierbij aan hoofdpijn, spierpijn en -stijfheid, lethargie, misselijkheid, braken, depressieve stemming , en duidelijke prikkelbaarheid.
Wanneer jij je dagelijkse inname mist, krijg je waarschijnlijk ontwenningsverschijnselen en kun jij je meer moe voelen dan dat je zou zijn voordat je ooit koffie dronk. Zonder cafeïne crasht je energie en motivatie, omdat er nu allerlei stoffen door je lichaam heen schieten die cafeïne al die tijd heeft afgeweerd.
Zo dronk de psychologie student Michelle Manno uiteindelijk vier koppen per dag. Deed zij dit niet, dan raakte zij geïrriteerd en kreeg zij migraine. Toch bleef zij doordrinken, omdat de positieve effecten meer opleverden dan dat de negatieve bij-effecten haar kostten.
‘Stoppen’ een utopie
Voor de meesten klinkt stoppen met koffiedrinken dan ook als een utopie. Wellicht dat je jezelf ook wel in de spiegel aankijkt met de vraag of je niet te geobsedeerd bent met het perfectioneren van je gebruiken en gewoontes.
Er zijn er die zeggen dat je je leven niet moet laten tekenen door het najagen van absoluutheden. Er komt dan namelijk een dag dat je zult eindigen als een hypocriet. Echter is het zeggen dat je toch gaat falen ook een absoluutheid op zich.
Wil jij dan toch zo nu en dan koffie drinken, weet dan dat “Alles met mate” gelijk staat aan “Niets voor de volle 100%”. Dit is de belichaming van middelmatigheid. Matiging bestaat niet als het gaat om verslavende stoffen.
Als je eenmaal iets verslavends gebruikt, blijf je terugkomen voor meer. Dat is hoe de neurowetenschap werkt, of je het nu leuk vindt of niet. Het is heel gemakkelijk om terug te vallen in het drinken van cafeïnehoudende dranken, dus je moet voorzichtig zijn met ‘een klein beetje’, want zo begint het opnieuw. Een verslaving ligt namelijk op de loer.
Verslaafd of afhankelijk?
De wetenschap is kritisch op de wijze waarop we onze relatie met koffie onder woorden brengen. Zo is ‘verslaving’ een te zwaar woord, omdat dit begrip zich enkel leent voor substanties die zo’n overweldigende impact hebben dat de beloningscircuits in de hersenen uit balans raken. Denk aan cocaïne, morfine en nicotine.
Doordat caffeine het beloningscircuit van de hersenen niet activeert, kun je in theorie dus niet verslaafd raken of zijn aan koffie. Hoeveel koffie je ook drinkt, je kunt uiteindelijk gewoon zonder, zonder dat je vervalt in (zelf)destructief gedrag.
Desondanks is er wel degelijk sprake van een koffie ontwenning. Regelmatig gebruik van cafeïne veroorzaakt lichte lichamelijke afhankelijkheid, waardoor het woord ‘afhankelijkheid’ meer op z’n plaats is. Echter hint verder onderzoek dat cafeïne afhankelijkheid gedefinieerd kan worden als psychische stoornis.
Er is geen unaniem besluit over het verschil tussen cafeïne en andere soorten drugs. Het meest opmerkelijke is dat we na meer dan 1.000 jaar koffiegebruik nog steeds onderzoek moeten doen. Er is geen nationaal populatieonderzoek uitgevoerd om de prevalentie en ernst van cafeïneverslaving in de algemene bevolking te onderzoeken. Voor de goede orde: het gaat over ‘s werelds tweede grootste handelswaar.
Desondanks veroorzaakt cafeïne wel degelijk gedrags- en fysiologische effecten die vergelijkbaar zijn met die van andere afhankelijkheidsdrugs.
Verslavingsproblemen
Daarbij spreekt de literatuur ook over klinisch betekenisvolle kenmerken van cafeïneverslaving. Denk aan een aanhouden verlangen om koffie te drinken, mislukte pogingen om koffieconsumptie te verminderen of beheersen, voortgezet gebruik ondanks negatieve effecten en een kenmerkend ontwenningssyndroom.
Bij het volgende spreken we over koffie afhankelijkheid, wat toch veel weg heeft van een verslavingsproblemen:
- Je hebt een continu verlangen naar koffie, ondanks dat je bewust bent van de gevolgen
- Je blijft koffie drinken om de symptomen van cafeïne tekort te onderdrukken
- Jouw verantwoordelijkheidsgevoel heeft te lijden onder jouw drang naar koffie
- Je hebt meerdere keren willen stoppen met koffie drinken
- Jouw cravings naar koffie beïnvloeden jouw dag negatief
- Je begint je lichamelijk onwel te voelen wanneer je voor 24-48 uur geen koffie drinkt
Afhankelijkheid van cafeïne kan leiden tot klinisch significant leed en functionele beperkingen. Niet voor niets dat er mensen in behandeling gaan om te minderen of volledig te stoppen.
Begin met afbouwen
Zoals gezegd is het helemaal aan jou in hoeverre jij wat in welke hoeveelheid consumeert. Als jij met deze kennis kritischer om wilt gaan met je koffie fanatisme, wilt stoppen of in ieder geval wilt experimenteren met een leven zonder koffie, dan geven wij je graag dat eerste zetje voor de sprong in het diepe.
Belangrijk is dat je dit op verantwoorde wijze doet, want het gat kan echt heel diep zijn. Afhankelijk van hoelang en in welke mate jij koffie drinkt, is het verstandig om geleidelijk af te bouwen. Drink jij bijvoorbeeld al jarenlang meerdere kopjes koffie per dag, dan kun je serieuze ontwenningsverschijnselen ervaren als je cold turkey stopt. Daarom doe je er verstandig aan om over verloop van tijd te minderen. Probeer bijvoorbeeld elke week een kopje minder per dag te drinken.
Of integreer de halfwaardetijd in je eigen proces. Zo kun je beginnen door in je eerste week je koffieconsumptie te halveren, de week erop weer, enzovoorts. Blijf verder in het gareel en onderhoud een gezonde levensstijl. Ga sporten, eet gezond (niet te veel suiker, zout en vet), drink veel water en neem genoeg rust.
Drink alleen koffie om toegang te krijgen tot de effecten met een echt gevoel van intentie en gelegenheid. Limiteer en committeer jezelf uiteindelijk aan niet meer dan een in de week. Bewaar jouw koffiemomentje puur en alleen voor op de dag dat je het gevoel hebt echt tot grote hoogte te moeten stijgen.
Wil jij helemaal stoppen? Bereid je dan voor op ontwenningsverschijnselen.
Symptomen van koffiekicken
De eerste week dat je lichaam begint met resetten is akelig. Het maakt je letterlijk depressief, geeft je hoofdpijn, omdat je gegijzeld wordt en de onderhandelingen tussen je brein en lichaam pas net begonnen zijn.
Na je laatste slok koffie kan het zo’n 12 tot 24 uur duren eer dat de eerste ontwenningsverschijnselen zich melden – met een piekintensiteit tussen één en twee dagen.
Symptomen als gevolg van terugtrekking van cafeïne zijn onder meer:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Slaperigheid
- Prikkelbaarheid
- Depressie
- Nervositeit
- Moeite met concentreren
- Misselijkheid
- Braken
- Trillende handen
- Spierpijn
- Stijfheid
Dergelijke symptomen gaan met twee tot twaalf dagen wel over. Gedurende deze periode verminderen je hersenen het aantal adenosinereceptoren op elke cel, als reactie op het plotselinge gebrek aan cafeïne. Zo worden op natuurlijke wijze de niveaus van adenosinereceptoren gereset naar hun basisniveau.
Echter duurt het 2 tot 4 weken om het volledig uit je systeem te halen. Niet raar ook, waar we 3 weken nodig hebben om iets in ons systeem te krijgen. Het helpt om hoog in te zetten. Natuurlijk zijn die eerste weken cruciaal, maar stel jezelf als doel om uiteindelijk meer dan 6 weken geen koffie te drinken.
Op het moment dat jij de koffie inname tot niets heb gereduceerd, is je verslaving vanzelfsprekend doorbroken.
Ontwaak de beste versie van jezelf
Weet dat de moeilijkste dingen in het leven vaak de beste dingen voor je zijn. Je lichaam is volledig zelf in staat om de energie aan te maken die je nodig hebt, indien je gezond en verantwoord consumeert.
Als je je gezondheid, energie en motivatie terug wilt winnen, moet je door een hel. Dit is de prijs die je betaald voor het uitbuiten van je lichaam en geest. Hier kun je niet meer aan ontsnappen, en daarom blijven mensen het drinken.
Gedurende jouw afkickperiode voel jij je niet actiever, maar je prestaties gaan er door een verbeterde focus wel stapsgewijs op vooruit. Je fysieke en mentale gezondheid worden bevrijdt, wanneer jij jezelf verlost van cafeïne.
Hier een aantal voordelen om concreet te maken waarom jij de beste versie van jezelf wordt zonder koffie:
- Je denkt helder
- Verbeterde focus
- Je wordt kalmer rondom andere mensen
- Cognitieve functies gaan erop vooruit
- Kwalitatieve slaap
- Betere vertering
- Je voelt je gelukkiger
Dat is de progressieve transformatie die je wilt doorgaan richting de beste versie van jezelf. Geen pieken of dalen meer, maar een kwalitatieve nachtrust en een continue energiestroom die je overdag de dag heen helpt.
Het duurt waarschijnlijk een tot twee maanden eer dat je weer helemaal de oude bent. Of ‘nieuwe’, het is maar hoe je het bekijkt.
5 tips om af te kicken van koffie
Of je nu cold turkey stopt of langzaam maar zeker afbouwt, weten waar je het voor doet is misschien wel net zo belangrijk als hoe je het doet. Schrijf je intenties dus uit en vindt houvast in deze vijf tips om af te kicken van koffie.
1. Vind een vervanging
De gouden regel, zoals bij elke gewoonte die je wilt afleren, is het vinden van vervangingen. In het geval van koffie is dit al snel thee. Kies hierbij niet voor zwarte thee, want dan blijf je door het hoge cafeïnegehalte net zo ver van huis. Houd dit ook in je achterhoofd voor het geval je chocolade eet, dit bevat namelijk ook cafeïne.
Thee en cola bevatten elk ongeveer 40 milligram, een reep melkchocolade bevat ongeveer 10 milligram en warme chocolademelk bevat ongeveer 7 milligram.
Je kunt ook een blueberry smoothie drinken, dit helpt ook direct om die dopamine kick te krijgen in de ochtend. Bovendien is dit ook de beste oplossing om het tekort aan antioxidanten – waar koffie rijk aan is – op te vullen.
2. Eet koolhydraatarm en eiwitrijk
Door het binnenhalen van eiwitten geniet je de gehele dag van een geleidelijke energieboost. Waar koolhydraten je slaperig maken, kom jij in de verleiding om terug te grijpen naar dat opwekkende koffietje.
Dit is wil je koste wat kost voorkomen, daarom dien je rustig aan te doen met de koolhydraten. Haal je energie dus even niet uit bewerkte granen zoals bloem en witte rijst. Ook suikerhoudend voedsel veroorzaakt vroeg of laat, maar vast en zeker een energiecrash.
In plaats daarvan kun jij denken aan keto-gerelateerde producten zoals verschillende soorten groentes, noten, vlees, peulvruchten en zuivel. Deze eitwitbronnen zijn bovendien ook veel gezonder voor de lijn.
3. Vermijd triggers
De geur en smaak van koffie is voor velen hypnotiserend. Koffiezaken branden (op z’n Engels) hun zaak door in te spelen op de zintuigen, zoals bakkerijen dat met hun croissantjes doen. Het vermijden van triggers is daarom een prima plan. Dit zijn dus de koffieplekken en – corners, koffiemachines en de kantine tijdens de spitsuren op werk.
4. Vertel je omgeving
Over werk gesproken, je kunt jezelf natuurlijk niet opsluiten om niet meer bloodgesteld te worden aan de verleidingen van koffie. Daarom is het belangrijk dat jij je omgeving, dus familie, vrienden en collega’s, verteld dat ze jou niet meer hoeven te vragen of je een bakkie lust. Zo kunnen zij rekening houden met jouw behoeften, en jou zelfs helpen. Tenminste, als zij echt het beste met je voor hebben.
5. Draag zorg voor jezelf
Afkicken van koffie kan vrij ernstige vormen aannemen. Het is dan ook belangrijk om goed in contact te staan met je eigen lichaam en geest. Doe vooral even rustig aan en haal niet te veel op je schouders.
- Ervaar jij moeheid? Dan is het tijd om rust te pakken middels een dutje of iets.
- Ervaar jij hoofdpijn? Neem dan een paracetamol of ander medicijn om je door de zwaarste storm te loodsen. Check voor de zekerheid dat wat je ook neemt, geen cafeïne bevat, anders is het dweilen met de kraan open.
- Trek je het echt niet meer? Raadpleeg je arts als je bijvoorbeeld in chronisch vermoeid raakt en vermijd autorijden of het gebruik van zware machines.
Hebben wij nu iets gemist, heb je verder nog vragen of ben jij het ergens niet mee eens? Stuur ons gerust een mailtje op redactie@manhalla.nl of plaats hieronder een reactie. Opdat de waarheid boven tafel mag komen!