Afgelopen week is Omroep Zwart tot leven geroepen. Een controversiële naam die per definitie al heel veel bekijks moet trekken. Niet alleen in positieve zin, want mensen vinden hier wat van en dat werkt eigenlijk alleen maar polariserend.
De kracht van Omroep Zwart
Voor velen wordt ‘Omroep Zwart’ nu in de armen gesloten als de bevestiging van een zoektocht naar differentiatie die we allemaal niet willen zien. Zodoende wordt er met voorbedachte rade een maatschappelijke discussie op gang geholpen die gaat over een verbindende factor en apartheid.
Een tactische meesterzet, want meer polarisatie zorgt evenredig voor meer aandacht, en meer aandacht betekent ook weer meer volgers. In deze tijden, waar zwart sowieso een beladen onderwerp is, heb je daarom al snel een massa die je ondersteunt wanneer je het een zwart kleurtje geeft.
Dit blijkt ook wel uit de 30.000 volgers op Instagram binnen korte tijd. ‘Zonder dat de omroep ook nog maar duidelijk had gecommuniceerd wat het echt is’, aldus Gianni Grot bij FunX. Ook al is het in de promo video toch wel duidelijk: Omroep Zwart draait om saamhorigheid, iedereen is nodig.
Dit bericht bekijken op Instagram
Een bericht gedeeld door NPO FUNX (@funxfm) op 24 Sep 2020 om 2:34 (PDT)
Iedereen is nodig.
Op het moment dat ik in mijn witte progressieve hoofd hierover toch iets van kritiek bespeur, voel ik mijzelf eigenlijk al buitenspel gezet. Want ja, wee je gebeente dat je hier iets over zegt. Dan ben je per definitie al tegen saamhorigheid, toch?
Helaas is dat niet waar saamhorigheid in mijn vocabulaire voor staat. Saamhorigheid is voor mij het gevoel van bij elkaar horen voor iedereen. Ik vind de inhoudelijke boodschap dan ook niet onnodig, sterker nog, MIJN STEM HEB JE, maar de communicatieve uitvoering laat in mijn ogen wel te wensen over.
Als je zoiets wilt bereiken, waarom kies je dan verdomme voor een woord waar zoveel mensen een individuele dan wel groepsidentiteit aan ontlenen? Om hier vervolgens een andere betekenis aan te geven door de positieve lading te behouden en de negatieve connotatie te kantelen, misschien?
Akwasi toont zich eens te meer een woordkunstenaar, want opnieuw weet hij iets dat krom is als recht uit leggen. Wij als mensen hebben dat wegens zijn artistieke vrijheid dan maar gewoon te accepteren. Elke vorm van negativiteit of sceptisch gedachtegoed is namelijk de tekortkoming van zij die het niet begrijpen willen. Want ja, de polariserende werking is alleen zichtbaar in het oog van de aanschouwer.
Echter denk ik dat je hier als zender ook gewoon enige kritiek mag ontvangen. Waarom heeft Nederland een omroep Zwart nodig? Als we dan toch de verbinding op willen zoeken, stap dan af van polariserende woorden. Of zoals Morgan Freeman zegt: “Stop met elkaar wit of zwart te noemen, en racisme verdwijnt.”
Als Omroep ZwartWit niet alomvattend genoeg was, waarom dan niet gewoon Omroep Liefde, Omroep Eenheid, of Omroep OneWorld? Die laatste is overigens geïnspireerd op een bewust en verbindend magazine. Is daar al je kracht, geld en aandacht in steken om er een omroep van te maken niet bevredigend of ingrijpend genoeg?
Zit er dan toch niet een stukje zelfverheerlijking en vergelding in verscholen?
Moeilijk doen in moeilijke tijden
Is het bewandelen van het moeilijke pad naar black empowerment hier wel het juiste? We kunnen er niet omheen, zwart heeft vooral een negatieve connotatie. Hiermee wordt gedoeld op termen als ‘zwart kijken’, ‘zwart geld’, ‘zwart maken’, et cetera. Omroep Zwart wil een verandering in de denkwijze achter deze woordkeuze realiseren. Om zoals Adriaan van Dis het mooi noemt: “Het dekolonialiseren van de geest.”
Zoals Gianni uitlegt bij FunX: “Alle primaire kleuren op evenredige basis combineren, dan pas krijg je puur zwart. En omdat het op evenredige basis is, is het ook gelijkwaardig. De controversie rondom de negatieve lading die mensen Omroep Zwart toedichten heeft meer te maken met het persoonlijke referentiekader.”
Interesse, geluk en blijdschap
In datgeen wat de Omroep vertegenwoordigd zou ‘Zwart’ moeten staan voor interesse, geluk en blijdschap. Heel opvallend, dat ik dit geen enkele tegenstander heb horen zeggen in de hele pietendiscussie. Deze gelaagde betekenis is inderdaad een superieure uitleg, maar alsnog brengt deze mij terug in de tijd. Ik hoor het de witte Nederlanders van vroeger al uitleggen aan hun getinte medelander:
“Zwarte Piet is geen karikatuur van Afrikanen of een symbool van onderdrukking en slavernij, maar een betekenis van interesse, geluk en blijdschap.”
Sowieso heeft de hele pietendiscussie altijd al om perceptie gedraaid. Mensen die kostte wat kost vasthielden aan hun traditie werden weggezet als blinde zwartkijkers, om nog maar eens zo’n negatieve connotatie te noemen.
Zat het probleem dan toch alleen slechts in de uitleg? Gezien het deskundig bestuderen van de geschiedenis van Zwarte Piet weet ik natuurlijk wel beter, maar in de basis is het principieel niet heel anders. Misschien heel ver gezocht of kinderachtig, maar begrijp me niet verkeerd, want ook hier draait het om het referentiekader die een bepaalde groep het beste uitkomt.
Blijft Zwart een huidskleur?
Hoe ga je zwart los kunnen koppelen van een huidskleur? ‘Zwart is geen kleur, dus dat betekent dat het kleuroverstijgend is’, zei Gianni ook bij FunX. Bij deze staat de huidskleur ‘Zwart’ per definitie dus ook op de zwarte lijst? Want ja, het is toch geen kleur meer. Hoe verhoudt zich dit dan richting zwarte mensen, Black Lives Matter of Black Power? Welke stelling nemen zij hier in?
Omroep Zwart gaat op eigen tempo en voorwaarden het gesprek rondom de betekenis van Zwart sturen. Volledig in een richting waar zwarte mensen eindelijk een uitleg van erkenning krijgen die zij naar eigen zeggen verdienen. Gaat de hele definitie dus op de schop of alleen de negatieve connotatie? Hoe zit het met het aspect van een zwarte huidskleur waar mensen hun identiteit aan ontlenen? En wat moeten mensen met een niet zwarte huidskleur hier dan van vinden?
Op de achtergrond hoor ik mijn eigen persoonlijke referentiekader ook iets schreeuwen over de absentie van wit, zo’n woord waar ik toch mijn huidskleur mee moet duiden, omdat blank al niet meer sociaal verantwoord is.
Maar de kleur wit zit helemaal niet in zwart, want wit is geen kleur, en zwart ook niet. Hoe verwarrend?
Kleur bekennen op basis van betekenis
Als zwart dan verbindend is, één beweging van saamhorigheid, wat is wit dan al die tijd geweest? Vormt dit een spiegel waar witte mensen nog maar eens diep in moet kijken voordat zij commentaar geven? Omdat de witte handelaren van weleer met hun kolonialisme en slavernij de hele wereld uit elkaar hebben gedreven, en vooral zwarte mensen tot op de dag van vandaag hier nog altijd onder lijden? Vragen witte mensen nu niet terecht af of er ook een Omroep Wit moet komen? Waar zou deze dan eigenlijk voor staan?
Als je googled naar de kleurbetekenis van wit, leidt een knap staaltje SEO je naar de uitleg van Creatief en Strategisch Digitaal Bureau Suprevo: “Wit is geassocieerd met licht, goedheid, onschuld, zuiverheid en maagdelijkheid. Het wordt beschouwd als de kleur van perfectie. In kleurenpsychologie is wit de kleur van een nieuw begin.’
Eigenlijk gaan we zwart nu dus wit maken, want het is tijd voor een nieuw begin. Zeker als ik de definitie van zwart er nog eens op nalees. Wederom laat ik het woord aan Suprevo: ‘Zwart is geassocieerd met kracht, elegantie, formaliteit, dood, kwaad en mysterie. Zwart is een mysterieuze kleur die verband houdt met angst en het onbekende. Het heeft meestal een negatief effect. Zwart geeft kracht en gezag aan’.
Kanteling van de macht
Is het ook niet een beetje zo dat Omroep Zwart een beweging is die de rechtsvergelding stimuleert van zij met een donkere tot zwarte huidskleur? Omdat zwart in de volksmond ook een huidskleur is, ligt de ondertoon van deze zender al behoorlijk gevoelig.
Zwart leent zich prima voor een expositie die de schoonheid van zwart toont, zoals ‘Inside Black‘ van Leslie Browne vrij recent, maar niet als titel van een omroep die poëtisch staat voor een verbinding der kleuren. Het heeft alleen een kans van slagen als iedereen zich van zijn identiteit en huidskleur ontdoet, maar doen mensen die zichzelf als zwart zien dat dan ook?
Zeker omdat de boodschap bij toeval goed uitvalt voor zij die menen zwart te zijn. Na eeuwen van onderdrukking is het eindelijk tijd voor wederopstanding en vrijheid. Het borduurt voort op de beweging die met Black Lives Matter is ingezet. Mensen moeten wakker worden en zien hoe verbindend mooi Zwart eigenlijk is.
Een spiegel voor rood wit blauw
Omroep Zwart is dus niet alleen een oproep aan mensen om zich te verbinden, het is ook een gebaar naar alle andere omroepen. Die bieden namelijk niet het inclusieve platform waar iedereen zich blijkbaar gerepresenteerd voelt. Geen verhalen waar iedereen zich in vinden kan.
Doet Nederland dan inderdaad nog niet genoeg om racisme aan de kaart te stellen? Om voor een positieve verandering te zorgen? Blijkbaar nog niet. Of dit dan werkelijk niet gebeurd óf dat het niet snel genoeg gaat laat ik hier even in het midden.
Waarom trekken we niet de lessen uit Black Lives Matter om in onze evolutie eindelijk een stap verder te zetten naar All Lives Matter?
Weg met wit, weg met zwart. In onze samenleving moeten we geen kleur meer zien, nog benoemen of bekennen, of het nu kleuren zijn of niet. Genoeg is genoeg. We moeten niet saamhorigheid voelen, maar eenheid tonen. Wij zijn samen één, niet Zwart of wit, en zeker niet grijs. Hoe vaak je het mij ook uit gaat leggen.
Zo is het probleem en de discussie rondom onze huidskleur, zij het wit of zwart, eindelijk opgelost, letterlijk en figuurlijk. Zwart staat voor Omroep Zwart, en niets anders. Bij deze heeft niemand nog een huidskleur waar hij of zij enige vorm van identiteit uit kunt ontlenen. Zolang de omroep zijn goedbedoelde woorden nakomt, hoeven we het er ook niet meer over te hebben.
