Als een simpele volkssport legt voetbal bij tijd en wijle toch enkele levensgrote pijnpunten in de samenleving bloot. Op de avond van dinsdag 8 december deed zich op een voetbalveld een bijzonder incident voor. Een clash tussen meerdere culturen, talen en interpretaties.
Tijdens de wedstrijd Paris Saint Germain – Istanbul Başakşehir op Franse bodem was het de assistent Pierre Webo van de Turkse club – tevens oud voetballer van Kameroen – die volgens de vierde official Sebastian Coltescu over de streep ging.
Toen de assistent scheidsrechter de wedstrijdleider Ovidiu Hategan seinde om Webo een rode kaart te geven vroeg Ovidiu om deze persoon te specificeren. Sebastian wees naar Pierre met de in het lege stadion duidelijk verstaanbare woorden ‘ala negru’. Vrij vertaald: ‘die zwarte man’.
Dit tot grote woede van Pierre, die op de vierde official af stormde met de vraag waarom hij hem een ‘negro’ noemde. “Why you call me Negro?”
Door de ontstane hectiek over vermeend racisme stapten beide teams uit solidariteit met Webo het veld af in de dertiende minuut. Tussenstand: 0-0. Op social media leeft de discussie voort met Uefa’s eigen woorden ‘Say No to Racism’, ondersteund door de hashtag Black Lives Matter.
Er wordt zelfs gesproken over een verbanning van de vierde official, maar wat is hier nog wijsheid?
Negru betekent zwart
De term ‘negru’ is niet racistisch op zichzelf. Zelfs een simpele vertaling van het woord levert bij Google Translate het woord ‘zwart’ op. Om het verder in Roemeens perspectief te plaatsen vind je via de zoekmachine van YouTube een vlog van een donkere man in Roemenië, getiteld ‘UN NEGRU IN ROMANIA’.
De etymologie (woordafleiding) van de Roemeense taal leert ons dat het woord ‘negru’ afstamt van het Latijnse woord ‘Niger’, wat ‘zwart’ betekent. Door de spelling en woordklank is het niet gek dat het wordt verward met het woord ‘negro’ en diens negatieve connotatie in de Engelse taal.
Om dit in context te plaatsen: ‘Negro’, wat in het Nederlands ‘neger’ betekent, werd ook door ons Nederlanders gebruikt als kolonialistische term om de ‘lading’ van een slavenschip – dus mensen met een donkere huidskleur – aan te duiden.
In Roemenië bestaat er bovendien ook een woord dat hier dichtbij in de buurt komt, namelijk het woord ‘negrotei’. Een Roemeens woord om een man van kleur willens en wetens te beledigen.
De onschuld die huist in ‘Negru’
Laten we met deze informatie een stap terug doen. De primaire reden dat Pierre Webo zijn controle verloor huist in zijn misvatting dat de vierde official hem ‘negro’ noemde, terwijl Sebastian slechts tegen zijn landgenoot – in zijn moedertaal – vertelde wie de regels had overtreden. Vanuit daar escaleerde de hele situatie en was er geen weg meer terug.
‘That Black One’
Wanneer ‘negru’ vertaald en uitgelegd is, legt Demba Ba verder uit dat je niet naar iemand wijst als ‘that black one’. Volgens hem krijgen witte mensen ook niet eenzelfde behandeling, dus “waarom zou je iemands huidskleur noemen?”
Natuurlijk is het zo dat men veel meer is dan alleen zijn of haar pigment. Toegegeven is het natuurlijk onwetend stom van de official om middels iemands huidskleur een persoon aan te duiden. Er had ook op een professionele wijze naar Webo gerefereerd kunnen worden. Bijvoorbeeld met zijn naam of als ‘assistent coach’ – beiden staan namelijk op zijn badge.
Echter is en blijft huidskleur ook gewoon een visuele indicator om onderscheid te maken. Zo had er bijvoorbeeld ook ‘die kale’ gezegd kunnen worden, zoals je naar iemand met blonde lokken met ‘die blonde’ wijst. Helaas wordt het contrast tussen wit en zwart toch altijd als eerste opgepikt. Zeker in deze situatie, waar de gehele staff van Basaksehir een veel lichtere gradatie huidskleur heeft dan Pierre Webo.
Met alle respect draagt Webo verder ook geen onderscheidende kleding, of is hij hier echt iemand van naam. De meest directe verwijzing is dus zijn huidskleur.
Draai de rollen eens om
Het argument van Ba laat ruimte voor discussie over het perspectief dat, als het om een witte man zou gaan – omringt door donkere mensen – de man wel of niet gewoon geduid zou worden als ‘die witte man’. Grote kans dat niemand er dan een punt van had gemaakt. De vraag is dus ‘of we alleen met onze huidskleur mogen worden geïdentificeerd op de momenten dat het ons uitkomt’?
Helaas leven we in een wereld waar de zwarte huidskleur nog altijd een erg gevoelig onderwerp is. Iemand beschrijven naar zijn kleur kan als denigrerend of beledigend worden ervaren. Zeker als het om een etniciteit gaat die in het verleden veelal tegen iemand is gebruikt.
Als we de balans opmaken zijn het toch echt mensen van kleur die in de meeste gevallen nog altijd flink benadeeld worden. Het is dan ook begrijpelijk dat Webo gefrustreerd is door de manier waarop hij het heeft verstaan en ervaren. Er dient dus ten alle tijden rekening te worden gehouden met zijn verleden en eerdere ervaringen met racisme.
Toch zit er geen racistische intentie verscholen in de woorden van Sebastian. Zodoende wordt het groter gemaakt dan het werkelijk is. Dit kan niet de bedoeling zijn.
Beeldvorming
Eens te meer tonen wij onszelf visuele, emotionele wezens. Het feit dat de vierde man eerder iemands huidskleur noemt dan zijn naam, haardracht of plek op de bank bevestigt dit. Echter laat de massa zich volledig meeslepen door hetgeen dat men ziet. De beeldvorming start bij Pierre Webo die geëmotioneerd vraagt waarom hij negro wordt genoemd, wat op basis van de taal dus niet zo is.
Vervolgens zie je een hysterische Demba Ba die bij de officials vraagt waarom de vierde man zo nodig aan moest halen dat Webo zwart is, terwijl dat z’n meest in het oogspringende kenmerk is. Het is niet chique, zeker niet gezien de historie en het mogelijke verleden van Webo, maar het is verder heel simpel, en daarom moet het niet groter gemaakt worden dan wat het is.
Maar wat ziet men vervolgens gebeuren? In plaats van alles in perspectief te plaatsen, stappen beide teams van het veld af. Het beeld is compleet. Voetbalanalysten die de situatie niet volledig in context kunnen plaatsen spreken schande over hetgeen dat zij zien, en internationale media fungeren als doorgeefluik om nog het een en ander aan te dikken.
Alleen Micah Richards bleek mans genoeg om enige nuance aan te brengen.
Vanuit Roemeens perspectief
Juist omdat dit zich op internationaal niveau afspeelt, zou men ook kunnen denken dat de official er alles behalve ‘neger’ mee bedoelt. En dan nog het volgende..
Wat nu als de Roemenen het hier juist bij het juiste eind hebben, omdat zij niet zo bevuild zijn met racisme, zoals wij dat zijn in het Westen? Moeten zij zich dan werkelijk aan ons aanpassen, door het woord negru uit te bannen, of tonen zij ons hoe het ook kan? In zekere zin zijn de Roemenen – een volk van minderheden – nog puur, in de zin van tolerant, vriendelijk en vredevol.
Men lijkt er in Roemenië prima toe in staat om elkaar gewoon te benoemen, zonder negatieve connotatie. Stel je dit toch eens voor! Leeft dat niet veel fijner? Om woorden en mensen gewoon in hun waarde te laten. Dus als iemand wordt aangewezen als zwarte man, die zwarte man ook gewoon kan zeggen, dat ben ik. Is dat nu echt zo’n gekke gedachte?
Waarom rood voor Pierre?
Een klein detail waar je in dit verhaal bijna aan voorbij zou gaan, is natuurlijk waarom Pierre in het eerste geval al een rode prent kreeg toegedicht. Vanuit Roemenie klinken er geluiden dat Pierre Weibo de Roemeense arbitrage vanaf de aftrap meermaals discriminerend heeft bejegend.
Vanaf het startsignaal zou niet alleen de vierde offical Sebastian Coltescu, maar ook assistent scheidsrechter Octavian Sovre een gypsy (zigeneuner) zijn genoemd. “In my country, Romanians are gypsy”, klinkt een vooralsnog onbekende stem van de zijlijn, aldus journalist Emanuel Roxu.
Over racistiche, discriminerende en denigrerende woorden gesproken. Vandaar dat scheidsrechter Ovidiu Hategan erbij werd geroepen en de Kameroense oud-voetballer rood moest krijgen.
Foutje op het hoogste niveau
In het ontleden van de situatie spelen taalkunde, context en intentie een cruciale rol. Ten eerste omdat het woord negru niet racistich geladen is, en Webo het interpreteerde als negro’. Punt twee is omdat het een situatie betreft waarin twee Roemenen met elkaar moeten communiceren over wie er een rode kaart moet krijgen. Als derde punt omdat de huidskleur van Pierre Webo zijn meest in het oog springende en onderscheidende kenmerk is.
In het moment heeft de Roemeen niet nagedacht over de wijze waarop het door een ander verstaan kan worden. Dit blijf hoe je het wend of keert wel een puntje van verbetering. In de Roemeense volksmond is ‘negru’ wellicht een veelgebruikte term met een onschuldig karakter, maar dat rechtvaardigt het gebruik ervan nog niet op een internationaal podium. Zeker niet als er letterlijk ‘Respect’ op je mouw staat.
Hoewel het begrijpelijk is dat beide Roemeense heren in hun eigen taal met elkaar communiceren, is dit redelijk ongepast tijdens een wedstrijd waar Engels (of Duits of Frans) de voertaal is. Ongeacht de intentie, kan een dergelijke situatie zich niet meer voordoen op het allerhoogste podium. De Champions League is toch wel een affiche waar de hoogste standaard moet worden gehanteerd.
Even voor de goede orde, het punt is dus dat iedereen alleen in het Engels moet communiceren, zodat datgeen wat er gezegd wordt, niet op een verkeerde manier geïnterpreteerd kan worden.
Een statement of doodvonnis?
Maar wat nu? Nigel de Jong vertelt als analyst bij beIN dat de Uefa dit niet ongestrafd kan laten. Dat Sebastian Coltescu voor het leven geschorst moet worden uit het voetbal, zelfs uit het amateurvoetbal – puur als statement dat dit onacceptabel is.
Vanuit een West-Europees standpunt klinkt dit misschien als een rechtvaardiging, zeker omdat racisme onder een vergrootglas ligt in hun internationale campagnes, maar in de maatstaven van de Oost-Europese norm ligt er gelukkig nog vergeving.
Je kunt je natuurlijk afvragen of het zuiver aanvoelt om iemand – die zich in het moment van geen kwaad bewust is – levenslang te geven. Even voor de goede orde: Sebastian is een liefhebber van het spel en een internationaal gerespecteerd arbiter. Bovendien verdient de man nu een leuk zakcentje met een van zijn passies – zeker voor Roemeense maatstaven. Moet je hem dat willen afnemen?
De bal ligt bij Uefa
Als de Uefa echt een statement wil maken, dan moet dat er een zijn vanuit respect voor alle culturen en een erkenning van de menselijkheid waar wij ons allen schuldig aan maken. In dit geval ligt deze enkel en alleen in vergeving, zoals dit eerder ook bij Aguero het geval was.
Het mooie hiervan is dat Sebastian hiervan zal leren, en met hem wij allemaal. Zelf heeft hij aan Roemeense media laten weten het gehele incident te betreuren. Hij biedt openlijk zijn excuses aan, omdat hij het nooit zo bedoeld heeft en hij bovendien geen racist is.
Hopelijk krijgt de Roemeen een tweede kans in deze prachtige sport, van zowel de voetbalbond als van Pierre Webo. Moge echt racisme voor eens en voor altijd gewaarschuwd zijn, en wij vanaf nu allemaal Engels praten. In ieder geval op het veld: SAY NO TO RACISM.
